Niezależność, elastyczny czas pracy, satysfakcja i zarobek dzięki własnej kreatywności to główne powody, dla których ankietowani decydowali się na założenie działalności gospodarczej. Wyróżniają ich zdolności organizacyjne, planowanie, kreatywność, samodzielność i odpowiedzialność. Największym wrogiem biznesu jest nadprodukcja przepisów prawa i biurokracja, co potwierdzają badania przeprowadzone wśród prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą (JDG) przez IBRiS na zlecenie „Rzeczpospolitej” w ramach projektu „Perspektywy Polskiej Przedsiębiorczości”.
Wg ZUS w Polsce działa ok. 3 mln firm, ktore płacą składki - większość w formie JDG.
Zdaniem 79 proc. badanych przedsiębiorca to osoba prowadząca własną działalność gospodarczą. Podobnie uważają zarówno kobiety, jak i mężczyźni (odpowiednio 79 i 80 proc.). 75 proc. ankietowanych uważa, że przedsiębiorcą można nazwać właściciela małej lub średniej firmy. Tylko 31 proc. twierdzi, że to innowator w swojej branży, a 36 proc., że jest to osoba podejmująca ryzyko biznesowe. Natomiast 56 proc. uważa, że przedsiębiorca to osoba realizująca własne pomysły biznesowe.
Ważne umiejętności w prowadzeniu własnej działalności? To zdolność podejmowania decyzji pod presją – tak uważa 24 proc. ankietowanych (w przypadku możliwości wskazania tylko jednej odpowiedzi). W dalszej kolejności wymieniają oni zdolności organizacyjne i planowanie (15 proc.) oraz kreatywność i pomysłowość (14 proc.). Mężczyźni podzielają to zdanie, natomiast kobiety na drugim miejscu wskazują samodzielność i odpowiedzialność (16 proc.), a na kolejnym zdolności organizacyjne i planowanie.
Czytaj więcej
Zaradność i pracowitość to dwie cechy, które kojarzą się z osobą przedsiębiorczą. Dla mężczyzn wa...
Dla osób do 40 lat najważniejsza jest umiejętność organizacji i planowania (22 proc.), podobnie jak dla przedsiębiorców prowadzących działalność krócej niż dziesięć lat (17 proc.).
– Wyniki badań potwierdzają interesującą obserwację, że brak jest istotnych różnic między kobietami i mężczyznami, niezależnie także od wieku, w postrzeganiu przedsiębiorczości jako przestrzeni wymagającej samodzielności, wysokiej organizacji pracy oraz odporności na presję decyzyjną. To pokazuje, że stereotypowe bariery płciowe w tym zakresie mają coraz mniejsze znaczenie – przyznaje Zofia Dzik, strateg i prezes Instytutu Humanites: Człowiek i Technologia.
Odpowiedzi wyglądały nieco inaczej, w przypadku gdy ankietowani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. Na pierwszym miejscu znalazły się zdolności organizacyjne i planowanie (68 proc.), następnie samodzielność i odpowiedzialność (66 proc.) oraz kreatywność i pomysłowość (64 proc.). Umiejętność podejmowania decyzji pod presją znalazła się dopiero na szóstej pozycji (58 proc.).
– Wygląda na to, że akceptacja dla przedsiębiorczości stopniowo w Polsce wzrasta, choć raczej dotyczy to drobnych, a nie wielkich przedsiębiorców – zauważa prof. Witold Orłowski, główny ekonomista PwC reprezentujący także uczelnię Vistula.
I dodaje – ludzie cenią ich za zdolności organizacyjne, umiejętność podejmowania decyzji i gotowość do wzięcia odpowiedzialności za swój byt, ale w mniejszym stopniu za gotowość do podejmowania ryzyka czy innowacyjne myślenie, a więc cechy, które charakteryzują najbardziej rzutkich przedsiębiorców. Jak się więc wydaje, bohaterem większości Polaków nie byłby krajowy Steve Jobs czy Bill Gates, ale raczej walczący żmudnie z biurokracją i podatkami właściciel małej firmy.
Co przekonuje Polaków do założenia własnej firmy?
59 proc. ankietowanych wskazuje na chęć niezależności i samodzielności, dla 41 proc. ważna jest możliwość elastycznego zarządzania czasem, a dla 40 proc. – realizacja własnych pomysłów. Tylko 13 proc. uważa, że motywacją jest kontynuacja biznesu rodzinnego. Kobiety i mężczyźni w podobnym stopniu wskazują na te czynniki, choć dla mężczyzn drugim najważniejszym powodem jest potrzeba poprawy sytuacji finansowej (41 proc.), podobnie wśród przedsiębiorców prowadzących działalność krócej niż dziesięć lat.
Zdaniem Zofii Dzik warte podkreślenia są różnice w motywacjach do rozpoczęcia działalności. Młodsze osoby częściej wskazują na pojawienie się konkretnej szansy jako kluczowy impuls. U starszych przedsiębiorców dominują natomiast motywy związane z potrzebą niezależności i chęcią samodzielnego zarządzania czasem. Co ciekawe, dla młodych te wartości są równie istotne, jednak ich decyzje częściej są wynikiem reakcji na zewnętrzne okazje rynkowe.
– Moją uwagę szczególnie zwrócił elastyczny czas pracy jako motywacja do założenia własnej działalności – przyznaje Kamil Sobolewski, główny ekonomista Pracodawców RP. – Łączę to z moimi doświadczeniami i myślę o niedocenianej grupie ciężko pracujących osób, które obok własnego, absorbującego biznesu pełnego wyzwań dźwigają jeszcze obowiązki opiekuńcze nad dziećmi, wnukami, seniorami, osobami przewlekle chorymi czy osobami z niepełnosprawnością – dodaje ekspert.
Czytaj więcej
Z badania „Rzeczpospolitej” wynika, że firmy spodziewają się udanego 2025 roku. Ale wyzwań nie br...
Jakie są przeszkody?
Największą barierą w prowadzeniu własnej firmy jest oczywiście biurokracja i złożoność przepisów prawnych – wskazuje na to 64 proc. ankietowanych, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, mieszkańców dużych i małych miast, osób przed i po 40. roku życia. Na drugim miejscu znalazły się ograniczenia finansowe (31 proc.), a na trzecim konkurencja na rynku (27 proc.). Trudności w pozyskiwaniu klientów (26 proc.) również są istotne. Te cztery odpowiedzi znalazły się w pierwszej czwórce we wszystkich badanych kategoriach.
– Niezależnie od analizowanego przekroju – płci, wieku czy formy działalności – przedsiębiorcy wyjątkowo spójnie (ponad 60 proc.) wskazują na biurokrację i złożoność przepisów jako najpoważniejsze bariery w prowadzeniu biznesu. To wyraźny sygnał, że dalsze uproszczenie regulacji pozostaje jednym z kluczowych warunków rozwoju przedsiębiorczości w Polsce — mówi Zofia Dzik.
Respondenci nie boją się ryzyka bankructwa – ten czynnik wskazało tylko 10 proc., problemem nie jest też brak odwagi czy wystarczającej wiedzy, konieczność ciągłej nauki.
Kiedy rozwijać biznes?
Według 34 proc. ankietowanych sygnałem do skalowania działalności jest wzrost popytu na produkty lub usługi. Kolejne czynniki to nowe możliwości rynkowe (21 proc.) oraz stabilna sytuacja finansowa firmy (18 proc.). Tylko 15 proc. uważa, że sprzyjające regulacje prawne mogą wpływać na rozwój.
W zakresie modeli franczyzowych 35 proc. ankietowanych nie potrafiło ocenić ich stabilności na tle innych modeli biznesowych. 41 proc. uważa, że porównywalność jest stabilna lub wyższa. Znacznie wyższą stabilność biznesową franczyzy wskazało 5 proc. ankietowanych, choć wśród mieszkańców wsi i małych miast, a także młodszych przedsiębiorców, odsetek ten jest nieco wyższy i wynosi odpowiednio 10 proc. i 9 proc.
Co powinien franczyzodawca? Musi przedstawić jasne i przejrzyste warunki umowy, tak twierdzi 42 proc. ankietowanych. Ta kwestia ważniejsza jest dla kobiet (46 proc.) niż dla mężczyzn (40 proc.). Najważniejsza jest jednak dla osób prowadzących własny biznes krócej niż dziesięć lat (47 proc.).
Nie bez znaczenia jest stabilna i sprawdzona pozycja marki na rynku, tak uważa 39 proc., oraz atrakcyjne warunki finansowania – 38 proc. Dla kobiet liczą się głównie warunki umowy (46 proc.), promocja marketingowa (45 proc.) oraz stabilna marka (41 proc.). Nieco inne są wymagania osób poniżej 40. roku życia. Zależy im na pomocy marketingowej (46 proc.), atrakcyjnych warunkach finansowych (43 proc.) oraz przejrzystych warunkach umowy (42 proc.). Osoby pochodzące z małego miasta i wsi w pierwszej kolejności wskazały stabilność marki oraz na stałe wsparcie i doradztwo (39 proc.)
Większość ankietowanych przyznała, że nie korzysta i nie planuje korzystać z platform sprzedażowych (53 proc.). 18 proc. korzysta aktywnie, a 17 proc. rozważa współpracę. Podobnie myślą kobiety i mężczyźni. Różnice pokoleniowe są widoczne – wśród osób poniżej 40 lat tylko 37 proc. nie korzysta z platform, 28 proc. korzysta, a 25 proc. zamierza podjąć współpracę z platformami, co świadczy o ich większej otwartości na nowoczesne kanały sprzedaży.
36 proc. ankietowanych widzi zarówno wady, jak i zalety platform sprzedażowych, 28 proc. ma raczej pozytywne zdanie, negatywne odczucia zadeklarowało 10 proc. ankietowanych. Warto zaznaczyć, że wśród osób poniżej 40. roku życia, czyli tych, którzy najczęściej korzystają z platform sprzedażowych, tylko 4 proc. ma względem nich negatywne odczucia. Jakie zatem warunki powinna spełniać platforma sprzedażowa, by przekonać przedsiębiorców do współpracy? To przede wszystkim niskie opłaty i prowizje – tak odpowiadało 46 proc. ankietowanych. Dla 39 proc. liczy się szeroki zasięg i duża liczba aktywnych klientów, a dla 37 proc. bezpieczeństwo transakcji i ochrona przed oszustami. Te trzy wskazania są najważniejsze dla wszystkich badanych grup. 25 proc. ankietowanych wskazało, że żadne z wymienionych w ankiecie warunków nie przekonują ich do nawiązania współpracy z platformami sprzedażowymi, ale uważa tak tylko 9 proc. osób poniżej 40. roku życia.
Znajomi i kontakty biznesowe to najczęstsza forma czerpania informacji biznesowych przez ankietowanych (54 proc.), następnie są to strony internetowe i oficjalne portale firm (50 proc.) oraz publikacje branżowe (41 proc.). Najrzadziej przedsiębiorcy korzystają z informacji agencji rządowych i instytucji wspierających oraz doradcy biznesowego lub mentora (14 proc.).
Nieco inaczej kolejność układa się w przypadku osób poniżej 40. roku życia. Tu dominują media społecznościowe – 55 proc., strony internetowe – 52 proc. i na trzecim miejscu znajomi i kontakty biznesowe – 45 proc. W przypadku osób prowadzonych działalność poniżej dziesięciu lat media społecznościowe znalazły się na trzeciej pozycji.
Najczęstszą formą finansowana własnego biznesu są oszczędności przedsiębiorcy – 80 proc. 35 proc. sięga po leasing, a 26 proc. po kredyty bankowe. Wszystkie badane grupy odpowiadały na to pytanie w tej samej kolejności. Rzadziej korzysta się z faktoringu czy inwestorów zewnętrznych (3 proc.).
Różnice pokoleniowe
Wyniki wskazują na potrzebę różnicowania wsparcia dla przedsiębiorców – nie tylko ze względu na etap rozwoju firmy, ale także na profil pokoleniowy i wynikające z niego preferencje oraz strategie działania.
W badaniu rysują się ciekawe podziały w zależności od wieku i doświadczenia. Starsze pokolenie za kluczowe kompetencje uważa umiejętność podejmowania decyzji pod presją i podejmowania ryzyka, zaś przedsiębiorcy młodsi wiekiem i stażem bardziej doceniają wiedzę finansową, relacje i ciągłą naukę. Starsi finansują biznes z własnych oszczędności. Młodzi w biznesie dużo chętniej wykorzystują dotacje, fundusze i pożyczki w finansowaniu biznesu oraz internet i media społecznościowe w sprzedaży i edukacji – mówi Kamil Sobolewski.
Podobnie uważa Zofia Dzik – młodsi przedsiębiorcy (do 39. roku życia) są lepiej zaznajomieni z nowoczesnymi modelami prowadzenia działalności, takimi jak franczyza czy e-commerce oparty na platformach cyfrowych. Również w zakresie pozyskiwania wiedzy wykazują większą aktywność w kanałach online, co może świadczyć o ich lepszym dostosowaniu do warunków dynamicznie zmieniającego się rynku. Mimo tej cyfrowej sprawności i otwartości na nowe modele działania zarówno młodsi, jak i starsi przedsiębiorcy wciąż w przeważającej mierze finansują swoją działalność z oszczędności – odpowiednio 72 proc. i 83 proc. To jasno pokazuje, że niezależnie od wieku dostęp do zewnętrznego finansowania nadal stanowi wyzwanie.
Opinie partnerów
Agata Jasińska, menedżerka ds. usług handlowych Amazon.pl
Jakie cechy są niezbędne, by osiągnąć sukces „na swoim”? Zdaniem ponad 60 proc. ankietowanych to samodzielność, kreatywność i umiejętności organizacyjne. Co czwarty respondent jako najważniejszą kompetencję wskazuje także „umiejętność podejmowania decyzji pod presją”, którą wywierać mogą m.in. klienci, pracownicy czy po prostu czas.
Wytrwałość i zaradność okazują się niezbędne zwłaszcza w trudniejszych momentach – czego przykładem mogą być codzienne wyzwania sprzedawców w e-commerce.
Skalowanie działalności, analiza popytu czy rozwijanie sprzedaży międzynarodowej – to tylko niektóre z długiej listy zadań przedsiębiorców. Jeśli mieliby samodzielnie szukać informacji o warunkach sprzedaży w danym kraju, przepisach etc., musieliby poświęcić tym kwestiom dużo czasu. Co więcej, to właśnie zawiłości prawne i biurokracja są według ankietowanych największą barierą w rozwoju (64 proc.). Na drugim miejscu znalazły się także ograniczone możliwości finansowe (31 proc.). Badanie uwydatniło przy tym ciekawą zależność – spośród osób, które jeszcze nie sprzedają produktów w serwisach zakupowych (pomagających w pokonywaniu pierwszej przeszkody), aż 46 proc. byłoby gotowych spróbować, gdyby koszty i prowizje były niższe. Dzięki takim sygnałom jesteśmy w stanie wesprzeć nowych sprzedawców na Amazon, oferując im np. pół roku bez opłaty abonamentowej oraz prowizji. Kolejnym ważnym czynnikiem w kontekście rozwoju przedsiębiorców jest szeroki zasięg i liczba aktywnych klientów – a to właśnie międzynarodowy marketplace pozwala polskim sprzedawcom wyjść poza granice kraju i dotrzeć do konsumentów na całym świecie. Dla wielu oznacza to realną szansę na rozwój – od lokalnych półek do globalnego koszyka. Coroczne wyniki MŚP prowadzących sprzedaż w naszym sklepie pokazują, że ta strategia przynosi efekty – w 2024 r. polscy przedsiębiorcy sprzedawali globalnie ok. 70 produktów na minutę. W skali roku to ponad 35 mln. Właśnie dlatego słuchamy i stale rozwijamy nasze usługi – obniżamy bariery wejścia czy inwestujemy w narzędzia wspierające rozwój oraz doświadczenie klienta. Głos polskich przedsiębiorców jest przy tym niezwykle cenny. Dzięki wynikom przeprowadzanych analiz lepiej rozumiemy ich potrzeby i możemy razem tworzyć lepsze warunki dla przedsiębiorczości w Polsce.
Adam Manikowski, CEO Żabka Polska business unit
Wyniki badania „Rzeczpospolitej” pokazują, że dla zdecydowanej większości respondentów przedsiębiorca to osoba ambitna i niezależna – ktoś, kto ma odwagę rozwijać własne pomysły i przekuwać je w działania. To zbieżne z naszym codziennym doświadczeniem w Żabce. Współpracuje z nami już 10 tys. przedsiębiorców, którzy realnie chcą zmieniać swoje życie i rozwijać własny biznes.
Prawie połowa respondentów uznała, że model franczyzowy zapewnia większą lub porównywalną stabilność finansową niż prowadzenie własnego biznesu od podstaw. Naszym franczyzobiorcom zapewniamy kompleksowe wsparcie – operacyjne, marketingowe, logistyczne i technologiczne. Jako sieć działająca w duchu franczyzocentryczności doskonale rozumiemy, że taka współpraca przekłada się bezpośrednio na nasz wspólny sukces. Znaczące jest to, że aż 64 proc. badanych wskazało złożoność regulacji jako główną przeszkodę w prowadzeniu własnej firmy. W takiej sytuacji franczyzodawca, który na bieżąco analizuje zmieniające się przepisy i dzieli się tą wiedzą z partnerami biznesowymi, stanowi dla nich istotne wsparcie, bo pozwala im skupić się na codziennym prowadzeniu biznesu.
Przeprowadzone badanie pokazuje też, że dla wielu osób kluczowym wyróżnikiem przedsiębiorcy jest zatrudnianie pracowników i tworzenie miejsc pracy. W naszym modelu to codzienność – franczyzobiorcy Żabki wspierają rynek pracy oraz budują kapitał społeczny w swoich lokalnych społecznościach. Dziś Grupa Żabka wspólnie z partnerami biznesowymi generuje ponad 68 tys. miejsc pracy, wspiera rozwój przedsiębiorczości, edukując w ramach Studium Przedsiębiorczości tych, którzy rozważają założenie własnej działalności, czy po prostu daje szansę na sprawdzenie się w roli franczyzobiorcy w ramach programu „Bezpieczny start”. Rozwój przedsiębiorczości odgrywa niezwykle ważną rolę w budowaniu silnej gospodarki, ponieważ małe i średnie przedsiębiorstwa generują blisko co drugą złotówkę PKB (zgodnie z raportem PARP).
Badanie potwierdza, że przedsiębiorczość w Polsce to często synonim aktywnej postawy – nie tylko wobec rynku, ale także wobec siebie. W Żabce promujemy takie podejście. Co więcej, wierzymy, że przedsiębiorca to nie tylko zawód, ale przede wszystkim nastawienie, które wyraża się w codziennym działaniu.
