Rolnictwo na skraju opłacalności

Rolnicza „Solidarność” grozi marszem protestacyjnym na Warszawę, jeśli rząd nie przywróci opłacalności produkcji rolnej. Chcą zatrzymania wzrostu cen materiałów do produkcji i skierowania większych funduszy z budżetu na rolnictwo. Na forach internetowych rolnicy nie szczędzą ostrych słów pod adresem polityków i zapowiadają przyłączenie się do marszu. – Na całym świecie rolnicy znaleźli się w trudnej sytuacji. Ceny produktów rolnych spadają, ceny środków do produkcji zaś utrzymują się na wysokim poziomie – mówi prof. Andrzej Kowalski, kierownik Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

W ubiegłym roku dochody polskich rolników skurczyły się średnio o ponad 16 proc., w tym roku ekonomiści przewidują dalszy ich spadek. Dotacje unijne nie rozwiążą problemów.

Na bardzo trudną sytuację rolników, którym coraz częściej przestaje się opłacać produkcja, zwrócił uwagę prezydent Lech Kaczyński w czasie niedzielnych dożynek w Spale. Jego zdaniem poza programami unijnymi potrzebny jest w Polsce narodowy program rozwoju rolnictwa i rozwoju wsi. Uważa, że wzrost kosztów produkcji i spadek cen produktów rolnych może doprowadzić do ciężkiego kryzysu. – Musimy sobie jasno powiedzieć: reguły wolnorynkowe tutaj nie wystarczą. Jeżeli tak spadają ceny produktów rolnych, to dlaczego w sklepach tego nie widać? – dodał prezydent.

Ceny produktów rolnych w skupie zaczęły poważnie spadać w ostatnich dwóch miesiącach, po udanych żniwach. Skala przecen zaskoczyła rolników i ekonomistów. Za pszenicę konsumpcyjną producenci otrzymują przeciętnie o 11 proc. mniej niż we wrześniu 2008 r., a za żyto aż o 40 proc. – wynika z danych resortu rolnictwa. W niektórych przypadkach takie stawki nie pokrywają kosztów produkcji. Podobnie jest w przypadku jabłek, które w skupie kosztują zaledwie kilkanaście groszy za kilogram. Rok temu sadownicy otrzymywali 23 – – 30 groszy, co było bardzo niską stawką.

Zdaniem Waldemara Brosia, prezesa Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich, na granicy opłacalności jest także produkcja mleka w Polsce: – Na razie nie ponoszą strat, ale ich zyski są niewielkie. Branża mleczarska szacuje, że poprawa na rynku powinna być widoczna w czwartym kwartale 2009 r.

Choć ceny mięsa w tym roku wzrosły, to także producenci żywca nie mogą być zadowoleni. – Skutki trudnej sytuacji na rynku wieprzowym najbardziej odczuwają rolnicy. Opłacalność ich produkcji jest bliska zeru. Wyższe ceny żywca zaledwie w połowie pokrywają rosnące koszty produkcji związane m.in. z wysokimi cenami pasz i energii – uważa Ryszard Smolarek, prezes Zakładów Mięsnych Łmeat.

Z danych IERiGŻ wynika, że od początku roku podrożały o 9,4 proc. nawozy wapniowe, o 25,4 proc. benzyna, o 3,3 proc. maszyny. To powoduje rozwieranie się niekorzystnych nożyc między cenami materiałów do produkcji a zapłatą, jaką może otrzymać rolnik za swoje produkty. – Od wejścia do Unii Europejskiej szybciej rosną ceny materiałów do produkcji niż produktów rolnych, za szybko, by przyrost wydajności pracy niwelował te dysproporcje – mówi dr Lech Goraj z IERiGŻ.

Jego zdaniem, gdyby powiększała się średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w Polsce i odeszło około pół miliona osób zatrudnionych w rolnictwie, wówczas dochody pozostałych rolników uległyby znaczącej poprawie.

– Rolnicy nie mogą nikogo obwiniać o swoją sytuację. Powinni łączyć się w grupy producenckie – radzi prof. Andrzej Kowalski.

Minister rolnictwa Marek Sawicki uważa, że Polska powinna szukać nowych rynków zbytu na produkty rolne, np. na Dalekim Wschodzie. Przypomniał o konieczności monitorowania całej drodze ustalania cen żywności: od rolnika aż po umieszczenie towaru na półce. – Problemem nie są tylko marże, ale nawet bardziej różnego typu opłaty – zaznaczył.

Handlowcy bronią się przed oskarżeniami polityków. Nikt nie chce być odpowiedzialny za wysokie ceny w sklepach.

– My nie windujemy cen. Nasza marża przy transakcjach między rolnikami i młynami wynosi tylko około 1 proc.

– mówi Andrzej Dębowski, makler z giełdy towarowej Rolpetrol w Łodzi.

[ramka][b]Jak i za co płacimy w sklepach [/b]

Wbrew zarzutom, że handlowcy – a przede wszystkim sieci – zarabiają głównie kosztem producentów, dane pokazują, że trendy na rynku detalicznym zazwyczaj podążają za zmianami cen surowców rolnych.

Przetwórcy szacują, że w pierwszej połowie 2009 r. w związku ze świńskim dołkiem ceny żywca wieprzowego w skupie zwiększyły się o kilkanaście procent. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej podaje, że w tym samym czasie ceny detaliczne mięsa mięsa wieprzowego poszły w górę o ok. 10 proc.

Ceny skupu mleka są obecnie o ok. 10 proc. niższe niż przed rokiem. Z wyliczeń IERiGŻ wynika, że w pierwszej połowie 2009 r. za masło płaciliśmy o ok. 9 proc. mniej niż rok wcześniej, natomiast za pozostałe artykuły mleczarskie o 3,2 proc. mniej.