NSA: skreślenie z listy aplikantów nie narusza konstytucji

Aplikantka adwokacka Anna W. (imię fikcyjne) nie zdała rocznego kolokwium z prawa karnego materialnego. Nie udało się jej też w drugim terminie, na kolokwium poprawkowym. Swoje niepowodzenia tłumaczyła zbyt dużą ilością obowiązków, jakie na siebie wzięła. W tym przygotowaniami do obrony pracy doktorskiej.

Tłumaczenia te na nic się jednak zdały. Okręgowa Rada Adwokacka (ORA) w G. skreśliła ją z listy aplikantów. Uchwałę tę podtrzymało Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (NRA), uznając, iż dwukrotne niezaliczenie kolokwium stanowi dowód trwał istotnej niekompetencji, braku dostatecznej wiedzy i umiejętności jej stosowania w praktyce.

Kształtowanie sytuacji prawnej

Anna W. zaskarżyła uchwałę NRA do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Domagała się jej uchylenia oraz przywrócenia na listę aplikantów drugiego roku aplikacji. Podniosła, że klauzula generalna „nieprzydatności do wykonywania zawodu adwokata" nie spełnia standardu wynikającego z art. 65 ust. 1 zdanie 2 Konstytucji, a więc przez swoją nieokreśloność i blankietowość prowadzi do pozaustawowej ingerencji w wolność wykonywania zawodu. Przekonywała, iż uchwały ORA I NRA jako źródła prawa wewnętrznego zawierają normy wiążące jedynie jednostki organizacyjnie podporządkowane organowy, który je wydaje. Natomiast ona nie jest takim podmiotem, a zatem uchwały wydawane przez te organy nie mogą kształtować jej sytuacji prawnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę nie miał wątpliwości, że Regulamin odbywania aplikacji adwokackiej jest obowiązującym dla aplikantów aktem prawnym o charakterze wewnętrznym i w żadnym razie nie narusza porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd podzielił tym samym stanowisko Prezydium NRA, że obowiązek przestrzegania przepisów Regulaminu odbywania aplikacji wynika przede wszystkim z dobrowolnej decyzji strony o uczestniczeniu w aplikacji adwokackiej. – W związku z powyższym, twierdzenie skarżącej jakoby nie obowiązywały jej postanowienia wymienionego Regulaminu nie znajduje żadnych podstaw w obowiązujących przepisach prawa – podkreślił WSA.

Jednocześnie sąd stwierdził, że okoliczność uzyskania dwukrotnie negatywnego wyniku z kolokwium rocznego mogła być uznana w ocenie organów samorządu adwokackiego za okoliczność przesądzającą o skreśleniu z listy aplikantów adwokackich.

Anna W. nie dała za wygraną, i zaskarżyła ten wyrok do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ten jednak w wydanym 10 czerwca 2015 orzeczeniu (sygn. akt II GSK 984/14) uznał, że skarga kasacyjna nie jest zasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Obowiązki skorelowane z uprawnieniami

W obszernym uzasadnieniu NSA wskazał m.in., iż intencją ustawodawcy było stworzenie więzi podległości organizacyjnej między aplikantami a organami samorządu adwokackiego. Jak przypomniano, istotnym elementem treści stosunku tej podległości są z jednej strony określone obowiązki aplikantów związane z ich kształceniem, z drugiej zaś, skorelowane z nimi uprawnienia organów adwokatury do ich egzekwowania poprzez stosowanie środka nadzoru personalnego w postaci skreślenia z listy aplikantów z powodu nieprzydatności do wykonywania zawodu.

Za istotny argument wspierający to stanowisko NSA uznał element w postaci dobrowolnego charakteru decyzji o uczestniczeniu w aplikacji adwokackiej, a tym samym o dobrowolnym poddaniu się określonym w ustawie i w ustanowionych na jej podstawie przez organy adwokatury regulaminach.

W uzasadnieniu odwołano się też do wyroku NSA z 23 listopada 2010 roku, gdzie stwierdzono, że możliwość przeprowadzania w toku aplikacji kolokwiów rocznych i częściowych stanowi naturalną konsekwencję powierzenia organom adwokatury zadania polegającego na sprawowaniu pieczy nad procesem przygotowania aplikantów do wykonywania zawodu. – Z tej przyczyny nie można więc uznać, że aplikanci przez trzy i pół roku nie powinni podlegać żadnej weryfikacji co do postępów w nauce – wyjaśnił sąd.

Jak zaznaczono, kryterium świadczącym o „nieprzydatności" aplikanta do wykonywania zawodu adwokata powinny być czynniki związane z brakiem znajomości prawa i odpowiednich umiejętności, których uzyskaniu służy aplikacja adwokacka.