Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach rozstrzygnął w interpretacji z 24 listopada 2016 r. (2461-IBPP1.4512.621.2016.2.LSz) kwestię opodatkowania VAT czynności zwrotu działki na rzecz byłych właścicieli, dokonywanego w trybie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Gmina jest podatnikiem VAT zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny, a także właścicielem niezabudowanej działki gruntu, w odniesieniu do której w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przewidziano przeznaczenie pod zabudowę. Własność tej działki gmina nabyła w 1990 r. na podstawie przepisów wprowadzających ustawę o samorządzie terytorialnym. Natomiast samo wywłaszczenie dotychczasowych właścicieli miało miejsce w latach 1958–1985 i odbywało się na podstawie obowiązującej wówczas ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości.
Przedmiotowa działka została przejęta na rzecz Skarbu Państwa mocą decyzji z 1969 r. wydanej na podstawie i pod rządami wyżej wymienionej ustawy. Zgodnie z art. 139 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zwrot nieruchomości następuje w stanie, w jakim znajduje się ona w dniu zwrotu i odbywa się za zwrotem odszkodowania wypłaconego poprzedniemu właścicielowi w wartości na dzień na dzień wywłaszczenia, zwaloryzowanego zgodnie z obowiązującymi przepisami. Gmina zapytała, czy zwrot wywłaszczonej nieruchomości na rzecz jej poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców w trybie art. 136 i nast. ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi dostawę towaru i w związku z tym podlega opodatkowaniu VAT, czy też zgodnie z utrwalonym orzecznictwem stanowi restytucję prawa własności i nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT ani żadnej innej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, wobec czego nie podlega przepisom tej ustawy.
Gmina stanęła na stanowisku, że czynność taka nie będzie opodatkowana. Instytucja zwrotu wywłaszczonej nieruchomości polega bowiem na przejściu prawa własności na dotychczasowego właściciela, jednakże nie kreuje tego prawa - przywraca jedynie wcześniej panujące stosunki prawnorzeczowe. W sprawie stanowiącej przedmiot wniosku nie można zatem mówić o przeniesieniu prawa własności na zasadach ogólnych wynikających z przepisów o charakterze cywilnoprawnym, lecz jedynie o restytucji (przywróceniu) stanu sprzed wywłaszczenia.
Decyzja o zwrocie nieruchomości uprzednio wywłaszczonej na rzecz Skarbu Państwa pełnić będzie w związku z tym jedynie funkcję restytucyjną, gdyż przywraca prawo własności na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego, a wynikające ze zwrotu tej nieruchomości zobowiązanie wzajemne polegające na zwrocie wypłaconego odszkodowania za tę nieruchomość, zwaloryzowanego na dzień zwrotu, nie będzie skutkować powstaniem obowiązku podatkowego. Czynność ta nie stanowi zatem dostawy towaru ani żadnej innej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT.