Projekt Kodeksu urbanistyczno-budowlanego (dalej Kodeks), opracowany przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa, przewiduje wiele istotnych zmian w zakresie planowania przestrzennego i zasad realizacji inwestycji budowlanych. Kodeks ma przy tym stanowić szeroką i wszechstronną regulację dotyczącą kwestii planistycznych oraz zagadnień dotyczących procesu inwestycyjnego.
Zmiany mają dotyczyć nie tylko samego procesu inwestycyjnego, ale też m.in. zasad prowadzenia polityki przestrzennej na poziomie lokalnym. Zgodnie z projektem Kodeksu fundamentalnym dokumentem z punktu widzenia polityki przestrzennej na szczeblu gminnym będzie program rozwoju przestrzennego gminy, który w przypadku gmin posiadających strategię rozwoju (w rozumieniu przepisów ustawy z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju) będzie stanowić jej część.
Taki program ma być uchwalany już w pierwszym roku kadencji rady gminy. Projekt programu rozwoju przestrzennego gminy, opracowany przez wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) będzie podlegał opiniowaniu przez komisję urbanistyczną. Uwagi do projektu programu rozwoju przestrzennego gminy, który zgodnie z założeniami Kodeksu powinien zostać podany do publicznej wiadomości na co najmniej 30 dni, będą mogli zgłaszać także przedstawiciele lokalnej społeczności. Uchwalony przez radę gminy program rozwoju przestrzennego gminy będzie stanowił podstawę do opracowania studium rozwoju przestrzennego gminy (które zgodnie z założeniami projektu Kodeksu ma zastąpić przewidziane w obecnie obowiązujących przepisach studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy). Należy przy tym wskazać, że program rozwoju przestrzennego gminy (który zgodnie z projektem Kodeksu w przypadku gmin posiadających strategię rozwoju w rozumieniu przepisów ustawy z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju) może ułatwić realizację polityki przestrzennej gminy, która znajdzie odzwierciedlenie w studium rozwoju przestrzennego i miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Projekt Kodeksu wprowadza także rozwiązania wyznaczające zasady współpracy organów samorządu terytorialnego z inwestorami. Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) będzie mógł zawrzeć (w formie aktu notarialnego) umowę urbanistyczną nakładającą na inwestora, w razie uchwalenia planu miejscowego stwarzającego możliwość realizacji planowanego przez inwestora przedsięwzięcia, obowiązek sfinansowania lub wykonania i nieodpłatnego przekazania gminie inwestycji powiązanych z przedsięwzięciem planowanym przez inwestora. Do grona wspomnianych inwestycji powiązanych zgodnie z projektem Kodeksu zalicza się m.in. budowę lub przebudowę infrastruktury społecznej i technicznej.
Należy jednak podkreślić, że zgodnie z projektem Kodeksu samo podpisanie umowy urbanistycznej nie kreuje po stronie inwestora roszczenia o uchwalenie planu miejscowego stwarzającego możliwość realizacji planowanego przez niego przedsięwzięcia. W praktyce może to stanowić czynnik zniechęcający inwestorów do zawierania tego rodzaju umów.
