- W toku postępowania administracyjnego strona zmarła, a organ prowadzący postępowanie – nie wiedząc o tym – skierował do niej decyzję w tej sprawie. Czy śmierć strony przed wydaniem decyzji ma wpływ na ważność decyzji?
Tak. Zgodnie z art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Zasadą jest, że zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego (art. 30 § 1 k.p.a.).
Jak zwrócono uwagę np. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2018 r. (sygn. I SA/Wa 1510/17, LEX nr 2435771), w myśl art. 8 kodeksu cywilnego zdolność prawna osoby fizycznej powstaje z chwilą narodzin, a kończy się z chwilą śmierci. Powoduje to, że status strony przysługujący osobie fizycznej wygasa z chwilą jej śmierci. Osoba zmarła nie może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa administracyjnego. W stosunku do zmarłego nie można wszcząć i prowadzić postępowania ani kierować do niego wydawanych w sprawie rozstrzygnięć.
W orzecznictwie podkreśla się, że skierowanie decyzji do zmarłego powoduje, że ta decyzja jest obarczona wadą nieważności (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Nie ma przy tym znaczenia, czy organ prowadzący postępowanie wiedział, że osoba będąca dotychczas stroną postępowania nie żyje, czy też nie posiadał takiej wiedzy. Organ powinien bowiem, na każdym etapie postępowania, mieć aktualną wiedzę o kręgu podmiotów mających interes prawny w danym postępowaniu (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 grudnia 2015 r., sygn. I OSK 626/14, LEX nr 1988141).
W art. 30 § 4 k.p.a. przewidziano, że w sprawach dotyczących praw dziedzicznych, w razie śmierci strony w toku postępowania, na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni. W sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji (art. 30 § 5 k.p.a.). Jak zwrócono uwagę np. w wyroku NSA z 25 listopada 2016 r. (sygn. II OSK 458/15, LEX nr 2248346), podstawą dla przyjęcia istnienia legitymacji do bycia stroną postępowania w danej sprawie jest wykazanie następstwa prawnego po zmarłej stronie prawomocnym postanowieniem sądu cywilnego o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktem poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Organ prowadzący postępowanie nie może samodzielnie rozstrzygnąć, że dana osoba ma interes prawny w sprawie, w razie nieposiadania przez nią dokumentu stwierdzającego nabycie spadku. Zgodnie z art. 97 § 1 pkt 1 k.p.a. śmierć strony lub jednej ze stron, jeżeli:
