Korespondencja z Lens

Muzeum Louvre-Lens to nieprzypadkowe miejsce na wielką retrospektywę polskiego malarstwa XIX wieku, tak jak czas, w którym można ją oglądać. Sto lat temu podpisano umowę o emigracji i imigracji między Polską a Francją i na północnym wschodzie Francji znalazły się tysiące naszych obywateli, przede wszystkich górników. Szacuje się, że w regionie Nord-Pas-de-Calais, gdzie leży Lens, mieszka dziś milionowa polska diaspora.

Luwr po kopalni

To 30-tysięczne miasteczko nie ma już nic wspólnego z górnictwem. Umarło ono w latach 60. ubiegłego wieku, gdy importowany węgiel stał się tańszy niż miejscowy.

Otwarty w 2012 roku Louvre-Lens, najnowocześniejszy oddział paryskiego Luwru, miał się stać magnesem przyciągającym miłośników sztuki nie tylko z Francji, ale i z Belgii, Wielkiej Brytanii, Luksemburga, Niemiec. Muzeum miało też pomóc w redukcji miejscowego ponaddwucyfrowego bezrobocia.

Na pokopalnianym obszarze 20 hektarów zbudowano budynek ze szkła i aluminium wtapiający się w zielone otoczenie zgodnie z projektem japońskich architektów. Dziś muzeum odwiedza około pół miliona gości rocznie. Gigantyczna stała galeria prezentuje 250 obrazów, rzeźb i obiektów z paryskiego Luwru (część jest wymieniana każdego roku).

Teraz ponadto została tu rozlokowana wystawa „Polska 1840–1918. Malować duszę narodu”. Z propozycją jej powstania zwróciło się do warszawskiego Muzeum Narodowego Louvre-Lens.

Prace polsko-francuskiej ekipy kuratorów nad ekspozycją trwały prawie trzy lata. – Skupiliśmy się na opowieści o sztuce kraju, który przez ponad sto lat nie miał państwowości politycznej – wyjaśnia Iwona Danielewicz, współkuratorka wystawy. – To pierwsza tak konkretna prezentacja polskiej sztuki XIX wieku w Europie.

Narodowe mity

Zwiedzających witają „Melancholia” Jacka Malczewskiego oraz „Reytan – upadek Polski” Jana Matejki. – Są to obrazy kluczowe dla ekspozycji – mówi Agnieszka Rosales, druga polska współkuratorka. – To wystawa o sztuce, tworzeniu się figur polskości, narodowych mitów. Także o tym, jaką rolę odgrywają obrazy w budowaniu poczucia wspólnoty narodowej.

Pierwsza część ekspozycji przypomina chwalebną przeszłość, triumfy naszego oręża. Jan Matejko został tu ukazany jako gwiazda polskiego malarstwa historycznego, znacząco wyeksponowano dzieła Jacka Malczewskiego.

Osobny wątek stanowi wspólna historia Polski i Francji i przenikanie się sztuki tych krajów w XIX wieku. Zobaczyć więc można m.in. obrazy Wojciecha Kossaka ilustrujące historię wojen napoleońskich. Wśród wielu wątków pojawiają się także: wielokulturowość, fascynacja ludowością, pejzaże, poszukiwanie nowoczesnej formy. Można oglądać dzieła m.in. Józefa Chełmońskiego, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Wojciecha Weissa, Józefa Mehoffera, Juliana Fałata, Aleksandra Gierymskiego, Olgi Boznańskiej. A ekspozycję wieńczy gigantyczny „Rycerz wśród kwiatów” Leona Wyczółkowskiego, symbolizujący odrodzenie.

Obrazy pochodzą ze zbiorów muzeów narodowych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, zamków królewskich w Warszawie i w Krakowie, Fundacji Raczyńskich, a także kolekcji prywatnych.

Patronat nad wystawą, której współorganizatorem jest Instytut Adama Mickiewicza, objęli prezydenci Polski i Francji. Warto dodać, że drugą wystawą czasową Louvre-Lens jest nie mniej interesująca związana z Polską fotograficzna prezentacja „Kasimir Zgorecki. Fotografując »Małą Polskę« 1824–1939”. Dzięki niej można lepiej zrozumieć to miejsce i jego historię.