Złe pomysły na Sąd Najwyższy - FOR krytykuje propozycje prezydenta uchwalone przez Sejm

Projekt wpłynął do Sejmu 18 lutego, został uchwalony przez Sejm i  czeka na głosowanie w Senacie.

Fundacja Obywatelskiego Rozwoju (FOR) uważa, że propozycje prezydenta przekazują więcej władzy w ręce osób wskazanych przez nową KRS.

Czytaj też: Prezydent Andrzej Duda chce zmian w ustawie o Sądzie Najwyższym

- Kluczową zmianą wprowadzaną w prezydenckiej ustawie jest przyznanie Prezydentowi możliwości powołania p.o. Prezesów SN, wykonujących wszelkie przewidziane w ustawie uprawnienia i obowiązki Prezesa SN (art. 15 § 4). Jest to odpowiednik przepisów wprowadzonych w art. 13a tzw. ustawy kagańcowej, który umożliwił Prezydentowi powołanie p.o. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w przypadku, gdyby Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN nie powołało Pierwszego Prezesa spośród swojego grona - twierdzi ekspert FOR Piotr Oliński.

Przypomina, że do tej pory Prezesa Sądu Najwyższego, zgodnie z art. 15 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym z dnia 8 grudnia 2017 roku, Prezydent mógł powołać jedynie spośród 3 kandydatów wybranych przez zgromadzenie sędziów danej izby. Nowe uprawnienie Prezydenta doprowadzi zatem do możliwości pomijania głosu sędziów izb SN i arbitralnego nominowania p.o. Prezesów SN.

Art. 83 § 3 nowelizacji zwiększa kompetencje Pierwszego Prezesa SN, którym od maja 2020 roku jest Małgorzata Manowska. FOR przypomina, że nominowano ją wbrew większości Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN.

Zgodnie z propozycjami Prezydenta, jeśli z wnioskiem o wyrok w sprawach, w których są rozbieżności w orzecznictwie, wystąpi Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub podmioty z legitymacją szczegółową wymienione w art. § 2 , sprawę rozpatrzy nie właściwy Prezes Izby, lecz Pierwszy Prezes SN, który będzie mógł przydzielać sprawy do określonych składów, a w szczególnych przypadkach także zmieniać kolejność rozpatrywania spraw.

- Oznacza to, że Pierwszy Prezes będzie mógł wpływać na sprawy o szczególnym znaczeniu z punktu widzenia wykładni prawa oraz bezpośrednio wpływać na wyroki o charakterze zasad prawnych - wyjaśnia Piotr Oliński.

Zmiany są przewidziane także w sposobie wyboru Prezesa Sądu Najwyższego – zgodnie z proponowanym art. 15 § 3 prezydenckiej ustawy, kworum, które w obecnej ustawie wyznaczone jest liczbowo, wzorem przepisów o wyborze Pierwszego Prezesa (wymóg obecności 84 członków zgromadzenia sędziów izby Sądu Najwyższego, jeśli nie udało się zebrać to 75, następnie 32) miałoby być wyznaczone procentowo (2/3 członków zgromadzenia sędziów izby Sądu Najwyższego, następnie 1/2 członków zgromadzenia sędziów, następnie 1/3 członków zgromadzenia sędziów izby).

- To załatanie istotnej luki w dotychczasowej ustawie – jako że żadna z izb nie liczy więcej niż 30 członków, do tej pory materia ta pozostawała nieregulowana. Warto jednak zauważyć, że możliwość obniżenia kworum do jedynie 1/3 członków zgromadzenia sędziów izby może doprowadzić do sytuacji, gdy Prezesa wybierze mniejszość, co pozostawia pole do niebezpiecznych nadużyć - podkreśla ekspert FOR.

Nowelizacja zakłada również wykreślenie dotychczasowego art. 103 § 1 ustawy o SN, który zakładał unormowanie wynagrodzeń Szefa Kancelarii Pierwszego Prezesa SN oraz Szefa Kancelarii Prezesa SN kierującego pracami Izby Dyscyplinarnej na poziomie przewidzianym dla sekretarza stanu.