Wszystko zaczęło się od wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2018 r. Ten uznał wówczas za niezgodny z konstytucją art. 56 § 3 procedury karnej.
– Mamy do czynienia z niedopuszczalnym ograniczeniem (pozbawieniem) pokrzywdzonego konstytucyjnego prawa do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w pierwszej instancji – uzasadniał.
Sprawa trafiła do niego na wniosek rzecznika praw obywatelskich. Podnosił naruszenie prawa pokrzywdzonego do sprawiedliwego i rzetelnego procesu, stanowiące element prawa do sądu, a także prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji.
Trybunał uznał, że przyznana pokrzywdzonemu możliwość stania się oskarżycielem posiłkowym, a co za tym idzie, stroną postępowania sądowego, ma fundamentalne znaczenie dla ochrony jego praw i wolności, a także interesów w procesie karnym. Pozbawienie zaś pokrzywdzonego możliwości zaskarżenia postanowienia odmawiającego tego statusu narusza jego prawo podstawowe wyrażone w konstytucji. Zdaniem TK niekonstytucyjny jest przepis, który nie pozwala wnieść zażalenia na postanowienie sądu stwierdzające, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu.
Sąd odmawia, gdy uznaje, że nie jest on osobą uprawnioną (czyli pokrzywdzoną), albo gdy oświadczenie o przystąpieniu do postępowania zostało złożone po terminie. Wymieniony przepis procedury karnej dotyczy oskarżycieli posiłkowych ubocznych (działających obok oskarżyciela publicznego lub oskarżyciela posiłkowego).
Zakwestionowany przepis wyłącza również możliwość wniesienia zażalenia, gdy sąd orzeknie, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu ze względu na przekroczenie określonej przez sąd liczby oskarżycieli biorących już udział w tym postępowaniu. W nowelizacji więc Senat proponuje zmianę art. 56 § 3 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z nowym brzmieniem na postanowienie sądu przysługiwać będzie zażalenie.
