Nie kodeks postępowania karnego, ale kodeks cywilny pozwala nieletniemu dochodzić odszkodowania. Chodzi o art. 4171 § 2 k.c. o tzw. delikcie sądowym, który stanowi, że można domagać się naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia, po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z prawem, czyli uzyskaniu tzw. prejudykatu.
Z gimnazjum pod sąd
Kwestia ta wynikła w sprawie, jaką wytoczył jeden z młodych mieszkańców podwarszawskiego miasteczka, posądzony o to, że w styczniu 2011 r. wraz z trzema kolegami ze szkoły miał zgwałcić koleżankę. Sąd Rejonowy orzekł wkrótce o umieszczeniu go w schronisku dla nieletnich na trzy miesiące, ale już po miesiącu środek ten uchylił. Po kolejnych trzech miesiącach postępowania wyjaśniające umorzył, gdyż zarzuty się nie potwierdziły. Chłopak domaga się teraz od prezesa SR przeprosin i 15 tys. zł zadośćuczynienia. Zarzuca mu, że zastosował środek izolacyjny na podstawie niepotwierdzonych pomówień koleżanki.
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga żądanie oddalił. Wskazał, że zastosowanie tego środka było uzasadnione prawnie
i faktycznie, a kiedy sąd rodzinny ustalił, że nie ma do tego podstaw, natychmiast środek izolacyjny uchylił. Rozpatrując odwołanie powoda, Sąd Apelacyjny w Warszawie powziął wątpliwości, które zawarł w pytaniu do Sądu Najwyższego. Zapytał, czy wobec braku stosownej regulacji w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich podstawę do zadośćuczynienia za niesłuszne umieszczenie nieletniego w schronisku może stanowić art. 552 § 4 kodeksu postępowania karnego, odpowiednio stosowany przez sąd cywilny.
Ten przepis, a dokładniej cały rozdział 58 k.p.k., szczegółowo reguluje kwestie odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, ale SN nigdy się nie wypowiadał, czy można po nie sięgać w sprawa dla nieletnich.
Różne rygory
SA podkreślił podobieństwo (niesłusznego) tymczasowego aresztowania i umieszczenia w ośrodku dla nieletnich. W obu przypadkach dochodzi do naruszenia wolności człowieka, za co przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie, ale ustawa w sprawach nieletnich nie zawiera przepisów regulujących tę kwestię ani odesłania do k.p.k. Skorzystanie z przepisów cywilnych wymaga zaś wskazania tzw. prejudykatu, czyli orzeczenia stwierdzającego bezprawność sądowego orzeczenia.