Mieszkanie w spadku za opiekę. Kiedy bez podatku?

Osoby z dalekiej rodziny, a nawet zupełnie obce mogą odziedziczyć nieruchomość i nie płacić podatku. Trzeba jednak spełnić kilka warunków.

Aktualizacja: 09.10.2020 16:31 Publikacja: 08.10.2020 18:51

Mieszkanie w spadku za opiekę. Kiedy bez podatku?

Foto: Adobe Stock

Gdy parę lat temu ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie nielimitowanego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dla zerowej grupy podatkowej, czyli najbliższej rodziny, tzw. ulga mieszkaniowa stała się trochę zapomniana. Tymczasem obowiązuje ona od lat i pozwala uniknąć rozliczenia z fiskusem w wielu przypadkach odziedziczenia nieruchomości po osobach z dalszej rodziny, a nawet zupełnie niespokrewnionych. Co istotne, w pewnym zakresie ulga obejmuje też mieszkania czy domy przekazane w darowiźnie. Jest to jednak wyjątek od zasady i żeby z niego skorzystać, trzeba spełnić kilka warunków. Powinny o nich pamiętać zwłaszcza osoby z III grupy podatkowej, które mają widoki na mieszkanie czy dom w spadku w zamian za opiekę. Bo w tym przypadku muszą zawczasu zadbać o to, by w przyszłości po śmierci podopiecznego nie zapłacić od spadkowego lokum nic, ewentualnie dużo mniej.

Czytaj także:

Dziedziczenie nieruchomości - kiedy bez podatku

Przekazanie majątku warto zaplanować

Żeby zachować ulgę, trzeba pomieszkać

Co to za preferencja

Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn polega na tym, że po nabyciu określonych nieruchomości nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości 110 mkw. powierzchni użytkowej budynku lub lokalu.

Na liście sytuacji objętych ulgą znalazły się: nabycie własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, czyli domu lub mieszkania, a ponadto nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w nim oraz spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie. Warto podkreślić, że po nabyciu części (udziału) domu czy mieszkania ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.

Sprawa trochę się komplikuje, jeśli chodzi o to, kto może skorzystać z ulgi. Jej zakres i warunki ustawodawca zróżnicował w zależności od stopnia pokrewieństwa, czyli przynależności do danej grupy podatkowej.

Przypomnijmy, że zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn to od grupy podatkowej zależy, ile daniny zapłacimy od wskazanych czynności. Zasada jest prosta: im mniej więzów krwi między przekazującym a odbierającym majątek, tym podatek wyższy. Ustawodawca podzielił podatników na trzy podstawowe grupy podatkowe plus jedną specjalną, uprzywilejowaną, obejmującą najbliższą rodzinę (patrz ramka). A ten podział ma też znaczenie dla ulgi mieszkaniowej.

Osoby z I grupy podatkowej mogą skorzystać z ulgi mieszkaniowej w najszerszym zakresie, bo nie tylko przy nabyciu domu czy mieszkania w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu czy polecenia testamentowego, ale także darowizny lub polecenia darczyńcy. Dla osób zaliczanych do II grupy podatkowej ulga nie obejmuje już darowizn i polecenia darczyńcy. Prawo do wyłączenia z opodatkowania do 110 mkw. w tym przypadku dotyczy nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego.

Zwolnienie za pieczę

Prawo do ulgi dotyczy także osób z III grupy podatkowej. I tak jak w przypadku II grupy podatkowej, obejmuje nabycie w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego. To bardzo ważna informacja, bo w III grupie podatkowej znajdują się osoby daleko spokrewnione ze spadkodawcą, a nawet zupełnie dla niego obce. A w ich przypadku potencjalne opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn jest najwyższe. Od pewnego momentu przy majątku dużej wartości stawka podatku to nawet 20 proc. Jest jednak pewien haczyk. Ulga mieszkaniowa w III grupie podatkowej obwarowana jest dodatkowymi warunkami. I tak, podatnicy mogą liczyć na zwolnienie, jeśli sprawowali opiekę nad wymagającym jej spadkodawcą na podstawie pisemnej umowy z podpisem poświadczonym notarialnie przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.

Osoby, które podejmują się opieki nad dalekim krewnym lub osobą zupełnie obcą w zamian za mieszkanie czy dom w spadku, muszą więc pamiętać przede wszystkim o dwóch kwestiach. Po pierwsze, że sama opieka nad potencjalnym spadkodawcą nie wystarczy, by w przyszłości skorzystać z ulgi. Konieczna jest pisemna umowa z notarialnie poświadczonym podpisem. Żeby więc uniknąć problemów w przyszłości, najlepiej pofatygować się do notariusza, by sporządził umowę z poświadczonym podpisem.

Dobra wiadomość jest taka, że obecnie orzecznictwo sądów administracyjnych podchodzi do spełnienia tego warunku bardziej liberalnie niż fiskus. Co prawda samo faktyczne sprawowanie opieki bez umowy o jej sprawowanie nie spełnia przesłanki skorzystania z ulgi w III grupie, niemniej Naczelny Sąd Administracyjny potwierdzał do niej prawo, gdy podatnik dysponował innymi notarialnymi dokumentami, np. pełnomocnictwem czy oświadczeniem z notarialnie poświadczonym podpisem (wyrok z 19 września 2019 r., sygn. akt II FSK 2741/17).

Druga rzecz, o której warto pamiętać, to czas sprawowania opieki. By móc skorzystać z ulgi, opieka ta musi być sprawowana przez co najmniej dwa lata, które liczy się od poświadczenia podpisów przez notariusza.

Kto z kim w grupie podatkowej

Ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli podatników na trzy podstawowe grupy podatkowe. O wysokości daniny decyduje to, w której grupie znajduje się m.in. spadkodawca i spadkobierca czy obdarowany i darczyńca, a także kwota wolna, ale też tzw. ulga mieszkaniowa. Do I grupy zalicza się: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodziców, dziadków itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Do II grupy zalicza się: zstępnych rodzeństwa (np. ich dzieci), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Do III grupy zalicza się: wszystkich innych nabywców, czyli dalszych krewnych i osoby zupełnie dla siebie obce. W ustawie jest też tzw. zerowa grupa z prawem do nielimitowanego zwolnienia bez względu na wartość m.in. spadku czy darowizny. To małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Gdy parę lat temu ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie nielimitowanego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dla zerowej grupy podatkowej, czyli najbliższej rodziny, tzw. ulga mieszkaniowa stała się trochę zapomniana. Tymczasem obowiązuje ona od lat i pozwala uniknąć rozliczenia z fiskusem w wielu przypadkach odziedziczenia nieruchomości po osobach z dalszej rodziny, a nawet zupełnie niespokrewnionych. Co istotne, w pewnym zakresie ulga obejmuje też mieszkania czy domy przekazane w darowiźnie. Jest to jednak wyjątek od zasady i żeby z niego skorzystać, trzeba spełnić kilka warunków. Powinny o nich pamiętać zwłaszcza osoby z III grupy podatkowej, które mają widoki na mieszkanie czy dom w spadku w zamian za opiekę. Bo w tym przypadku muszą zawczasu zadbać o to, by w przyszłości po śmierci podopiecznego nie zapłacić od spadkowego lokum nic, ewentualnie dużo mniej.

Pozostało 86% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP