Senacki druk nr 75 zawiera propozycję nie do przełknięcia przez polskich rejentów. Art. 79a ustawy głosi, że notariusz utrwalać ma przebieg czynności notarialnych za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk. Nagranie miano by przechowywać 10 lat. Zmianę uzasadnia się koniecznością pełnej dokumentacji czynności notarialnych i ich prawidłowości, aby w razie sporu móc rzetelnie i obiektywnie ocenić pracę notariusza.

Zagrożone tajemnice

Rejenci nie czują się jednak przekonani i zaznaczają, że ich działanie opiera się na bezstronności osoby zaufania publicznego, obowiązku zachowania tajemnicy notarialnej oraz charakterze samych czynności, które dokonane zgodnie z prawem stają się dokumentami urzędowymi.

Czytaj także: RPO: Nagrywanie czynności notariuszy ukróci nadużycia

– Dlatego po analizie senackiego projektu Krajowa Rada Notarialna stoi na stanowisku, że zapisy w sposób żywotny ingerują w obowiązek zachowania przez notariusza tajemnicy notarialnej. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo o notariacie notariuszowi nie wolno ujawniać nie tylko treści czynności notarialnej, ale jakichkolwiek informacji i okoliczności związanych zarówno z dokonaną czynnością, jak i wiedzą o niej. Tajemnicą objęte są wszelkie powody oraz okoliczności związane z podejmowanymi przez uczestników czynnościami, a ich nagrywanie może stanowić naruszenie dóbr osobistych uczestnika czynności –mówi notariusz Szymon Kołodziej, rzecznik KRN.

Podkreśla on, że notariusz działa w zakresie swych uprawnień zawodowych jako osoba zaufania publicznego, a nagrywanie może zaburzyć zaufanie klientów co do wiedzy, intencji oraz staranności notariusza jako osoby, na której pomoc i wskazówki mogą liczyć. – Ta potencjalna utrata zaufania może skutkować zmniejszeniem gotowości klienta notariusza do ujawnienia wszystkich istotnych dla oceny sytuacji okoliczności, nierzadko traktowanych przez niego jako w najwyższym stopniu poufne – uważa Kołodziej.

Podobnie uważa Zarząd Główny Stowarzyszenia Notariuszy RP: wprowadzenie tego obowiązku spowoduje zbędną kontrolę obrotu i jego ograniczenie, bo niewyrażenie zgody na nagrywanie uniemożliwi zakup mieszkania, sporządzenie testamentu, pełnomocnictwa czy dokonanie innej czynności notarialnej.

Orędownikiem zmian jest rzecznik praw obywatelskich. – Do RPO wpływały skargi na notariuszy od osób, które w wyniku niekorzystnych umów, zawieranych w formie aktów notarialnych, utraciły własność zamieszkiwanych nieruchomości. W chwili składania podpisów w kancelarii notarialnej nie miały świadomości, że zawierają umowę, której przedmiotem jest definitywne przeniesienie własności, a w konsekwencji utrata podstawy egzystencji – mieszkania – wskazał Stanisław Trociuk, zastępca RPO.

dodając, że również środki masowego przekazu w całym kraju ujawniały informacje o kolejnych osobach pokrzywdzonych – ofiarach zorganizowanego procederu przejmowania mieszkań za kwoty udzielonych pożyczek, znacząco odbiegających od wartości rynkowej tych nieruchomości.

Jest przecież tarcza

Stowarzyszenie Notariuszy przypomina jednak, że patologie w obrocie nieruchomościami eliminować ma zmiana kodeksu cywilnego (art. 3871) wprowadzona w jednej z tarcz antykryzysowych. Mowa o dodatkowych restrykcjach przy zawieraniu umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkalnej wykorzystywanej przez konsumenta. Zgodnie z nimi umowa jest nieważna m.in., gdy wartość nieruchomości przewyższa wartość zabezpieczanych nią roszczeń pieniężnych powiększonych o wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie za okres 24 miesięcy. „Nagrywanie byłoby eksperymentem na skalę światową, bo w żadnym z 89 (!) krajów z tzw. notariatem łacińskim (...) takiego rozwiązania się nie stosuje i nigdy nie stosowano" – pisze Stowarzyszenie. Nieoficjalne ustaliliśmy, że do projektu noweli zmian w prawie o notariacie wniesiona ma być poprawka wyłączająca z katalogu nagrywanych czynności niektóre kategorie spraw.

Etap legislacyjny: przed pierwszym czytaniem w Senacie