Sądy nakazują przeliczyć emeryturę także nauczycielkom urodzonym w 1953 r., które przeszły na wcześniejszą emeryturę na podstawie Karty nauczyciela. Uznają, że i do nich powinien znaleźć zastosowanie wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 20/16. Niekonstytucyjny przepis art. 25 ust. 1b ustawy o FUS miał dla nich takie same nieprzewidziane i niekorzystne skutki prawne w postaci skonsumowania kapitału początkowego jak dla innych ubezpieczonych.
W 2013 r. weszła w życie nowelizacja, zgodnie z którą przed obliczeniem świadczenia z nowego systemu ZUS miał obowiązek potrącić z konta emeryta każdą wypłaconą mu dotychczas złotówkę. Trybunał Konstytucyjny (w sprawie P 20/16) stwierdził, że było to niekonstytucyjne, bo kobiety, podejmując decyzję o przejściu na wcześniejszą emeryturę, nie mogły wiedzieć, że w efekcie ich pełna (powszechna) emerytura będzie niższa. Zanim niekonstytucyjny przepis ustawy o FUS pojawił się w systemie, dziesiątki tysięcy wcześniejszych emerytek rocznie przeliczało swoje świadczenia, zyskując na tym spore podwyżki, liczące nawet kilkaset złotych.
Tak jak inna
– Nauczycielki tak samo jak inne kobiety, które przed 2013 r. skorzystały z prawa do wcześniejszej emerytury, zostały zaskoczone niekorzystną dla nich regułą pomniejszenia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym o wcześniej wypłacone. Wyrok Trybunalu Konstytucyjnego ma zastosowanie także do nich – mówi dr Tomasz Lasocki z Uniwersytetu Warszawskiego.
ZUS odmawiał zmiany niekorzystnej decyzji kobietom, które wcześniejszą emeryturę uzyskały na podstawie art. 88 Karty nauczyciela, bo nie jest to emerytura wcześniejsza, o której mowa w wyroku Trybunału. Sądy uznają jednak, że podstawą ustalenia wysokości emerytury z wieku powszechnego dla uprawnionych do wcześniejszej emerytury z art. 88 Karty nauczyciela był ten sam niekonstytucyjny art. 25 ust. 1b ustawy o FUS co u kobiet, które wcześniejszą emeryturę uzyskały na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej. Wywołał on taki sam niekorzystny i nieprzewidziany skutek. Sytuacja prawna kobiet jest więc tożsama.
Przeliczenia emerytury zdaniem sądów należy dokonać na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej. W przypadku pojawienia się nowych okoliczności, mających wpływ na prawo lub jego wymiar, ubezpieczony nie może być czasowo ograniczony w możliwości zmiany na swoją korzyść uprawnień emerytalno-rentowych, nawet prawomocnie ustalonych. Nie ma tu znaczenia art. 146 kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym nie można uchylać decyzji, jeśli od jej wydania minęło pięć lat.
– Sądy przyznają możliwość obliczenia emerytur zgodnie z wyrokiem Trybunału, tj. bez jej pomniejszenia, ale niezbędna jest ustawa, która ograniczy w czasie możliwość złożenia takiego wniosku. Argumenty podniesione w wyroku Trybunału dotyczą bowiem nie tylko kobiet urodzonych w 1953 r., ale także młodszych świadczeniobiorców, którzy skorzystali z któregoś spośród licznych przywilejów emerytalnych, a powszechny wiek emerytalny osiągną lub już osiągnęły. Takie osoby, korzystając z przywilejów emerytalnych, mogą zwlekać ze złożeniem wniosku o emeryturę powszechną, która nieustannie będzie się z powodu takiej zwłoki zwiększała – komentuje dr Tomasz Lasocki.
Bez wyroku TK
Sądy nie czują się też w obowiązku przedstawiać Trybunałowi pytania prawnego dotyczącego sytuacji wcześniej emerytowanych nauczycielek. Jak podkreślają sędziowie w uzasadnieniach wyroków, są związani przepisami ustaw i konstytucji i tylko w razie wątpliwości co do zgodności z konstytucją przepisu ustawy będącego podstawą rozstrzygnięcia sprawy powinni skierować takie pytanie. Obowiązek ten nie ma więc charakteru bezwzględnego (wyrok SO w Zielonej Górze, sygn. akt IV U 1329/19 i wyrok SO w Łodzi, sygn. akt VIII U 2554/19).
