W dniu 9 marca odbyło się wspólne posiedzenie sejmowych komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, Finansów Publicznych oraz Polityki Społecznej i Rodziny w sprawie rozpatrzenia obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin zwanej dalej „ustawą o emeryturach mundurowych". W praktyce chodzi o włączenie funkcjonariuszy celnych do systemu emerytalnego służb mundurowych związane z realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 marca 2015 r. sygn. K 39/13. W orzeczeniu tym Trybunał uznał m.in., iż art. 1, art. 18a ust. 1 i art. 18b ust. 1 ustawy o emeryturach mundurowych w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych pomijają funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy wykonują zadania określone w art. 2 ust. 1 pkt 4 - 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej są niezgodne z art. 32 Konstytucji RP.
Stanowisko Trybunału oraz trwający proces legislacyjny stanowią okazję do refleksji dotyczącej Służby Celnej i równego traktowania funkcjonariuszy. Pomimo bowiem realizacji odpowiedzialnych i istotnych dla interesu publicznego zadań, Służba Celna od lat jest marginalizowana zarówno w doktrynie jak i środkach masowego przekazu, zaś w odczucie społecznym funkcjonariuszom celnym przysługują identyczne przywileje emerytalne jak funkcjonariuszom pozostałych służb mundurowych.
Dalsze rozważania wymagają więc zaprezentowania choć krótkiej charakterystyki tej formacji. Służba Celna została powołana do życia ustawą z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej. Była to pierwsza pragmatyka służbowa, zaś jej uchwalenie stanowiło realizację obietnicy złożonej przez Radę Ministrów funkcjonariuszom celnym w Porozumieniu z dnia 30 listopada 1998 r. ze związkami zawodowymi. W dokumencie tym zawarto obietnicę, iż „rząd RP przedłoży w Sejmie jako pilny, projekt ustawy o służbie celnej, w którym uprawnienia funkcjonariuszy, a w szczególności uprawnienia emerytalne będą uregulowane ustawowo na poziomie porównywalnym do innych służb mundurowych (np. Straży Granicznej)". Deklaracja ta nie znalazła jednak odzwierciedlenia zarówno w projekcie ustawy jak i pierwszej pragmatyce służbowej. Również kolejna - wciąż obowiązująca - ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej nie zagwarantowała funkcjonariuszom celnym włączenia w system „emerytur mundurowych", co oznacza, iż przechodzą oni na emeryturę na zasadach ogólnych (powszechny system emerytalny). Stan ten może budzić wątpliwości.
Służba Celna realizuje obecnie zadania nie tylko odnoszące się do tradycyjnej funkcji fiskalnej (wymiar i pobór należności celnych i podatkowych), ale przede wszystkim związane z ochroną takich wartości jak bezpieczeństwo Państwa oraz życie i zdrowie obywateli. Formacja ta zapobiega również praniu brudnych pieniędzy a także jest ważnym ogniwem w walce z wyzwaniami XXI w. tj. międzynarodowym terroryzmem oraz nielegalną migracją. W trakcie prowadzonych czynności kontrolnych funkcjonariusze celni systematycznie ujawniają nielegalnie przywożone do Polski: broń, amunicję, odpady, narkotyki, środki chemiczne, zabytki, towary podrobione i pirackie, skażony alkohol, materiały radioaktywne. W celu skutecznej realizacji zadań funkcjonariusze zostali wyposażeni w prawo użycia środków przymusu bezpośredniego oraz broni, a także podejmowania czynności operacyjno – rozpoznawczych (obserwacji), zaś ich obszar działalności obejmuje obszar całego kraju (przejścia graniczne, drogi, targowiska, etc.). Wykonywanie tak szeroko zakreślonych obowiązków służbowych nie byłoby możliwe bez szczególnych warunków pełnienia służby wynikających z administracyjnoprawnego stosunku służbowym w jakim pozostaje funkcjonariusz celny. Wstępując w szeregi Służby Celnej każdy obywatel musi podporządkować swoje życie rygorom służby. Nie może on umówić się z kierownikiem urzędu co do zakresu wykonywanych obowiązków, wysokości uposażenia, miejsca i czasu pełnienia służby, stanowiska i stopnia służbowego. Elementy te są określone wprost w przepisach prawa, a także doprecyzowane przez przełożonego. Na status prawny funkcjonariusza celnego wpływają także istotne ograniczenia jego praw takich jak wolności wyrażania poglądów politycznych, wolności zrzeszania, wolności komunikowania się, a także możliwości wykonywania dodatkowych zajęć zarobkowych.
Na uwagę zasługuje także zakres podległości służbowej funkcjonariusza. Chodzi o takie instytucje jak polecenia służbowe, ocena okresowa, opinia służbowa, rozmowa dyscyplinująca. Ich wspólnym mianownikiem jest jednostronny charakter związany z wolą kierownika urzędu przy jednoczesnym pozbawieniu funkcjonariusza możliwości skorzystania ze skutecznych środków zaskarżenia. Stosunek służbowy funkcjonariusza celnego nie różni się więc od relacji łączącej ze służbą funkcjonariuszy innych służb mundurowych w szczególności Straży Granicznej i Policji. Pełna dyspozycyjność, zależność od władzy służbowej, uciążliwe warunki służby, ryzyko utraty zdrowia i życia oraz zagrożenia bezpieczeństwa (przypadki napaści na funkcjonariuszy, gróźb, próby korumpowania, bezpodstawne oskarżenia o przyjęcia korzyści majątkowych) to tylko niektóre cechy charakterystyczne wynikające z pragmatyk służbowych.
