Powtórka z rozrywki

Dostaliśmy tuzin lepszych i gorszych biografii – m.in. Góreckiego, Kantora, Kuronia, Jarockiego. Do wyboru, do koloru, a tylko biografii kobiet jak na lekarstwo. I choć udał się Magdalenie Grzebałkowskiej „Komeda", a Aleksandrowi Kaczorowskiemu „Ota Pavel", to chyba tylko „Herbert" Andrzeja Franaszka był wydarzeniem porównywalnym do ubiegłorocznego „Gombrowicza" Klementyny Suchanow.

Co jeszcze? Kolejne kryminały solidnych jak zawsze Marka Krajewskiego, Mariusza Czubaja, Wojciecha Chmielarza oraz długich zastępów aspirujących do ich poziomu średniaków i niemałej liczby grafomanów.

Ale w większości – powtórka z rozrywki. Doczekaliśmy się nowej książki o blokowiskach Beaty Chomątowskiej, nowego Krzysztofa Vargi o Węgrzech, nowego Pilcha jak zwykle o nim samym, nowych esejów o winach Marka Bieńczyka oraz powieści Wiesława Myśliwskiego, nad którą wszyscy tradycyjnie z uznaniem pokiwali głowami, ale przeczytali tylko nieliczni. Zwyczajowo Dorota Masłowska napisała kolejną niepowieść do wystawiania/śpiewania/ rysowania (niepotrzebne skreślić), a Ziemowit Szczerek znów wyzłośliwiał się na temat polskiego kołtuna i neosarmatyzmu.

Morze przeciętności

Jedźmy dalej wyrobioną koleiną. Kolejna książka wydana przez Krytykę Polityczną o emancypacji kobiet w dawnej RP, a z drugiej strony biograficzna proza o Piłsudskim („Sybir" Tomasza Łysiaka).

Nie zapominajmy też o non-fiction. Były polskie reportaże o Grenlandii, Naddniestrzu, Turcji i dwa, które warto polecić z tytułu. Znakomity „Buran" Wojciecha Góreckiego o dawnych republikach azjatyckich ZSRR. Drugi to „Błoto słodsze niż miód", w którym Małgorzata Rejmer sportretowała Albanię z czasów komuny.

Przypomina to polskie kino z monologu inżyniera Mamonia w „Rejse": nuda, nic się nie dzieje, proszę pana. A przynajmniej nic, co zaskoczyłoby czytelnika, bo przecież część ze wspomnianych książek prezentowała się przyzwoicie. A jednak przez cały rok żyliśmy wspomnieniem znakomitych opowiadań Pawła Sołtysa. Jego „Mikrotyki" wydane jesienią 2017 r. zdobywały kolejne wyróżnienia, m.in. Nagrodę Literacką Gdynia oraz Nagrodę im. Marka Nowakowskiego.

Co tydzień ukazuje się tyle książek, że już nie sposób nadążyć – nie tylko za wszystkim, co się drukuje, ale choćby za jedną kategorią. Wydawcy też nie pomagają. Fantazja działów promocji przekracza granice zdrowego rozsądku. Co poniedziałek czytamy w mejlach o „błyskotliwym debiucie", „długo oczekiwanej kontynuacji" i „uwielbianym przez czytelników bestsellerze". Proponowałbym zimnej wody.

Wznowienia olśnienia

Zderzając ilość wydawniczych premier ze wskaźnikami czytelnictwa, które od lat stoją na stabilnie marnym poziomie, można mieć wrażenie, że więcej Polaków pisze, niż czyta. Polski czytelnik nie jest w formie, ale i słynny Remigiusz Mróz ma słabszy rok za sobą. Tylko siedem nowych książek? Przecież dwa lata temu było ich dziesięć. Koniec świata, jak mawiał dozorca Popiołek z serialu „Dom".

Dlatego w tym roku nie będzie nagrody głównej. Tak jak nie było Złotych Lwów w Gdyni w 1989 r., a reżyser Wojciech Marczewski pytał: „Koledzy, czy musieliście robić te filmy, które zrobiliście?".

Żeby nie ograniczać się do jeremiady i ze świadomością, że powyższa ocena jest zbyt surowa, należy podkreślić, że kilka wydarzeń i premier literackich naprawdę mogło dostarczyć satysfakcji. Man Booker International Prize dla Olgi Tokarczuk za „Bieguny" – gigantyczny sukces i międzynarodowa szansa nie tylko dla tej jednej autorki, ale dla polskich literatów w ogóle.