Ważne wrześniowe wyroki ETPCz

We wrześniu zapadło wiele interesujących i ważnych orzeczeń. Trybunał mierzył się z kwestiami wyrzucenia muzułmanki z sali sądowej za niezdjęcie chusty (Lachiri przeciwko Belgii, skarga nr 3413/09) czy prześladowaniem azerskich aktywistów praw człowieka (Aliyev przeciwko Azerbejdżanowi, skarga nr 68762/14).

Publikacja: 21.10.2018 10:06

Europejski Trybunał Praw Człowieka

Europejski Trybunał Praw Człowieka

Foto: 123RF

Trybunał stwierdził, że to niepokojący przykład zatrzymań i aresztowań za krytykę rządu. Wezwał rząd do zagwarantowania ochrony obrońcom praw człowieka poprzez rezygnację z odwetowych oskarżeń czy nadużywania prawa karnego. Niepokój Strasburga budzą też liczne postępowania karne za oczernianie Republiki Turcji w związku z publikacją niewygodnych politycznie książek (Fatih Ta przeciwko Turcji (nr 5), skarga nr 6810/09). Poniżej jednak wyroki najważniejsze dla Polski.

Czytaj także: ETPCz: kilka bardzo ciekawych wyroków przeciwko Rosji

Ekshumacje smoleńskie

Złożenie skargi do Strasburga nie powstrzymało polskiej prokuratury przed ekshumacją Arkadiusza Rybickiego i Leszka Solskiego w maju tego roku. Trybunał przegrał ten wyścig, mimo rekordowo szybkiego (1,5 roku) postępowania (Solska i Rybicka przeciwko Polsce, skargi nr 30491/17 oraz 31083/17).

Prokuratura zarządziła w 2016 r. ekshumacje ciał ofiar katastrofy smoleńskiej w celu ustalenia jej przyczyn, sprawdzając wersję ewentualnego wybuchu na pokładzie. Skarżące sprzeciwiły się ekshumacji, jednak bezskutecznie. Ich zażalenia pozostawiono bez rozpoznania, bo polskie prawo nie przewiduje odwołania do sądu w tym zakresie. Trybunał stwierdził naruszenie art. 8 konwencji, przyznając, że polskie prawo nie przewiduje wyważenia wymogu skutecznego śledztwa oraz poszanowania zwłok mężów skarżących. Prokurator nie był zobowiązany do oceny, czy cele śledztwa mogły zostać osiągnięte mniej restrykcyjnymi środkami, ani możliwych skutków tych środków dla życia prywatnego i rodzinnego skarżących. Polskie prawo nie zawiera zatem odpowiednich zabezpieczeń przed arbitralnością postanowień prokuratora o zarządzeniu ekshumacji, ani też mechanizmu kontroli proporcjonalności ingerencji w prawa skarżących. Te zostały pozbawione minimalnej ochrony życia prywatnego i rodzinnego. Polska zapłaci każdej po 16 tys. euro i pewnie zmieni prawo, by dopuszczalne było zażalenie do sądu na postanowienie prokuratora o wyjęciu zwłok z grobu. Cierpień związanych z ponownym pochówkiem to jednak nie ukoi...

Granice wolności wypowiedzi aktywisty pro life

W sprawie Annen przeciwko Niemcom (skarga nr 3682/10) aktywista antyaborcyjnych kampanii prowadził stronę, na której legalnie przeprowadzane w szpitalu aborcje porównywał do morderstw nienarodzonych dzieci dokonywanych przez perwersyjnych lekarzy na żądanie matek. Na stronie były też imiona i nazwiska lekarzy. Ci wystąpili do sądu o usunięcie ich nazwisk i adresów ze strony internetowej. Niemieckie sądy uwzględniły wnioski. Niezadowolony Annen udał się do Strasburga, dochodząc naruszenia wolności wyrażania opinii.

Trybunał stwierdził, że orzeczenia sądów ingerowały w wolność skarżącego do wypowiedzi, ale były konieczne w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na konieczną ochronę reputacji lekarzy. Uznał, że orzeczenia sądów krajowych nie były nieproporcjonalne do celu, a uzasadnienia odpowiednie i wystarczające. Przeprowadziły szczegółową analizę strony, a oskarżenia skarżącego były nie tylko poważne, ale mogły nawoływać do nienawiści i agresji. Nie doszło więc do naruszenia art. 10 konwencji.

Masowa inwigilacja na wyspach

Inwigilacja w Polsce nie doczekała się jeszcze strasburskiego finału. Tymczasem we wrześniu Trybunał miał okazję przyjrzeć się po raz pierwszy brytyjskim rozwiązaniom (Big Brother Watch i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 58170/13). Skarżący z organizacji Big Brother Watch zarzucili, że angielskie przepisy dają zbytnią swobodę rządowym organom w inwigilacji (masowe przechwytywanie informacji, wymiana wywiadowcza czy otrzymywanie danych od dostawców usług łączności). Zarzucano też, że rząd mógł łatwo zdobyć informacje o źródłach dziennikarzy i w ten sposób ograniczyć wolność słowa.

Wyrok ten to mieszanka wybuchowa dla aktywistów obrony prywatności. Trybunał stwierdza naruszenie art. 8 i 10 konwencji poprzez nienależyty nadzór nad selekcją użytkowników czy danych do inwigilacji. Jednocześnie wskazuje, że masowa inwigilacja sama w sobie nie jest nieproporcjonalna. Ustala też, że uprzednia kontrola sądowa nie jest niezbędna dla legalności masowej inwigilacji. Zwycięstwem aktywistów praw człowieka okazało się zrównanie ingerencji w prywatność komunikacji z zajęciem metadanych. Wymiana wywiadowcza w tym zakresie w ocenie Trybunału jest zgodna z art. 8. Wreszcie, zarówno masowa inwigilacja, jak i reżim otrzymywania danych komunikacyjnych od dostawców usług łączności naruszyły art. 10 konwencji z uwagi na niedostateczne zabezpieczenia materiałów objętych tajemnicą dziennikarską. W końcu, Trybunał zrezygnował z oceny inwigilacji eksterytorialnej, oszczędzając sobie problemów z jej prawnym uzasadnieniem. Nie sposób więc jednoznacznie ocenić ten wyrok. Wydaje się bardziej zaciemniać niż rozjaśniać kwestię masowej inwigilacji.

Autor jest adwokatem, twórcą bloga o ETPCz: eutryb.blogspot.com

Trybunał stwierdził, że to niepokojący przykład zatrzymań i aresztowań za krytykę rządu. Wezwał rząd do zagwarantowania ochrony obrońcom praw człowieka poprzez rezygnację z odwetowych oskarżeń czy nadużywania prawa karnego. Niepokój Strasburga budzą też liczne postępowania karne za oczernianie Republiki Turcji w związku z publikacją niewygodnych politycznie książek (Fatih Ta przeciwko Turcji (nr 5), skarga nr 6810/09). Poniżej jednak wyroki najważniejsze dla Polski.

Czytaj także: ETPCz: kilka bardzo ciekawych wyroków przeciwko Rosji

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów