W trakcie kontroli powiatowy inspektor nadzoru budowlanego sprawdza więc, czy obiekt został wybudowany zgodnie z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz architektoniczno-budowlanym. Interesuje się: kubaturą, powierzchnią zabudowy, wysokością, długością, szerokością i liczbą kondygnacji budynku oraz tym, jak zostały wykonane widoczne elementy nośne układu konstrukcyjnego. Inspektor bada też geometrię dachu oraz wykonanie urządzeń budowlanych, np. przejazdów, placów postojowych, ogrodzenia. Nie może też zapomnieć o instalacjach: wodno-kanalizacyjnych, elektrycznych, centralnego ogrzewania. Do obowiązków inspektora należy również sprawdzenie, czy zastosowano właściwe (legalnie wprowadzone do obrotu) wyroby budowlane, szczególnie istotne dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego, oraz uporządkowano teren budowy.
Po kontroli sporządza się protokół. Prawo nakazuje przechowywać go przez cały okres istnienia obiektu. Jeżeli w trakcie obowiązkowej kontroli okaże się, że doszło do istotnych naruszeń projektu budowlanego, inspektor może nałożyć karę.
Tak było w wypadku budynku usługowego pod Wrocławiem. Inspektor zjawił się na budowie i dopatrzył się nieprawidłowości. Według niego gotowy pawilon różnił się od projektu budowlanego. Inspektor nałożył więc na przedsiębiorców karę pieniężną w wysokości 12 tys. zł. Właściciel pawilonu nie pogodził się z karą. Według niego nie było żadnych nieprawidłowości.
Postanowił więc się odwołać. Wojewódzki inspektor podzielił zdanie powiatowego inspektora, natomiast główny inspektor nadzoru budowlanego stwierdził nieważność postanowień wydanych przez obu inspektorów. I powstało błędne koło. Sprawa trafiła ponownie do pierwszej instancji, czyli powiatowego inspektora, ten raz jeszcze wymierzył karę, tym razem w wysokości 22,5 tys. zł.
Właściciele pawilonu odwołali się, a wojewódzki inspektor uchylił postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia do powiatowego inspektora. Ten po raz kolejny wymierzył karę, ale już w wysokości 33 750 zł, wojewódzki zaś uchylił decyzję.
W końcu przedsiębiorcy zdecydowali się wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na przewlekłe prowadzenie postępowania przez nadzór. Liczyli, że wyrok zakończy spór. WSA oddalił skargę. Z jego ustaleń wynikało, że powiatowy inspektor, przeprowadzając pierwszą i kolejne kontrole obowiązkowe tej inwestycji, za każdym razem stwierdzał nieprawidłowości, jakie wprowadził inwestor w trakcie realizacji budowy, za które – zgodnie z przepisami prawa budowlanego – był zobligowany wymierzyć karę. Sąd uznał też, że ciągłe przesuwanie terminu załatwienia spraw wynikało z jej dużych komplikacji.
