W lipcu do Ministra Sprawiedliwości wpłynęła interpelacja posłów PiS Adama Ołdakowskiego, Jerzego Gosiewskiego oraz Jerzego Małeckiego, dotycząca w sprawie wynagrodzeń aplikantów adwokackich i radcowskich. Parlamentarzyści zwrócili w niej uwagę, iż wzrost liczby aplikantów oraz prawników na rynku pracy spowodowały, że kancelarie niechętnie zatrudniają aplikantów na umowę o pracę. Co więcej narasta problem przyjmowania do pracy aplikantów bez wynagrodzenia.
- Jak wiadomo aplikanci to dorośli ludzie, którzy chcieliby mieć poczucie stabilizacji finansowej, przynajmniej w stopniu możliwym na własne utrzymanie. W rezultacie dla wielu aplikantów jedynym wyjściem są zamożni rodzice lub podejmowanie bardziej dochodowej pracy w innym miejscu (nie mającym związku ze zdobywanym wykształceniem) – napisali posłowie.
Jak podkreślili, praktyka nagminnego niepłacenia aplikantom wynagrodzenia jest przejawem wykorzystywania trudnej pozycji najmłodszego pokolenia palestry. W związku z tym zwrócili się do ministra z pytaniami o uregulowanie wynagrodzeń aplikantów w regulaminach aplikacji oraz o wprowadzenie przepisów zobowiązujących samorządy zawodowe do eliminowania niewłaściwych praktyk kancelarii.
Ministerstwo pyta samorządy
Wiceminister Marcin Warchoł odpowiedział posłom, że prowadzenie aplikacji adwokackiej i radcowskiej zostało powierzone samorządom prawniczym. – W obecnym stanie prawnym, kompetencje Ministra Sprawiedliwości są ograniczone do konkretnie wskazanych czynności, w tym przede wszystkim do badania zgodności z prawem uchwał wydawanych przez organy samorządu adwokackiego i radcowskiego oraz możliwości zwrócenia się do Sądu Najwyższego o uchylenie uchwał sprzecznych z prawem – napisał Warchoł. Jednocześnie wiceminister poinformował, że wystąpił do Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych o przedstawienie stanowiska samorządu co do kwestii wynagrodzeń aplikantów.
W swoim stanowisku Krajowa Rada Radców Prawnych podkreśliła, że wyniki konsultacji przeprowadzonych z okręgowymi izbami radców prawnych nie wskazują na nagminność problemu. – Przyjmowanie aplikantów do pracy bez wynagrodzenia, a także niepłacenie aplikantom wynagrodzenia nie jest zjawiskiem powszechnym, a jeśli już występuje, to są to sytuacje jednostkowe, którym okręgowe izby radców prawnych starają się przeciwdziałać – zapewnił wiceprezes KRRP, Leszek Korczak. Jak podkreślił, „samorząd radców uznaje takie praktyki za naganne i niedopuszczalne, a dopuszczanie się ich przez radców należałoby rozważać pod kątem naruszenia powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz zasad etyki radcy prawnego, które są w tym zakresie regulacją w pełni wystarczającą".
Wzrastająca podaż usług prawnych
Odnosząc się do wskazanego problemu niskich zarobków aplikantów oraz niechęci do zatrudniania ich na podstawie umowy o pracę, zdaniem Leszka Korczaka, warto zastanowić się nad podłożem tego zjawiska. – Najczęściej bowiem problem ten nie wynika ze złej woli i nie jest „przejawem wykorzystywania trudnej pozycji najmłodszego pokolenia palestry", ale jest pochodną trudnej sytuacji finansowej i zawodowej wielu kancelarii, działających na rynku w warunkach szczególnie silnej i licznej konkurencji – wskazał wiceprezes KRRP. – Wzrastająca podaż usług prawnych, w tym również absolwentów wydziałów prawa świadczących pomoc prawną bez odbywania aplikacji oraz tzw. kancelarii odszkodowawczych z jednej strony, połączona z niską świadomością prawną społeczeństwa i związane z nią zapotrzebowanie na usługi prawne z drugiej strony, powodują, że obecnie sytuacja zawodowa nie tylko aplikantów, ale również młodych radców prawnych wchodzących na rynek nie jest łatwa – dodał.
Korczak zwrócił uwagę, iż w niektórych miastach istnieje możliwość zatrudnienia aplikantów w urzędach miasta lub agencjach rządowych, lecz pomimo wielokrotnie przeprowadzanych rekrutacji w dalszym ciągu pozostają wakaty.
W ocenie KRRP nie ma możliwości wprowadzenia do Regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej regulacji dotyczących kwestii wynagrodzeń dla aplikantów. Jak wyjaśniono w piśmie, regulamin obowiązuje wyłącznie aplikantów oraz organy samorządu radcowskiego, nie jest on natomiast źródłem prawa w rozumienie Konstytucji, nie może więc nałożyć na radców obowiązku zatrudniania aplikantów i regulować zasadach ich wynagradzania. – Samorząd nie posiada kompetencji do wprowadzania regulacji wykraczającej poza jego ustawowe uprawnienia i wydawania w tym zakresie przepisów wiążących wszystkich radców – stwierdzono w piśmie. Co więcej, zgodnie z zasadą swobody, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. – Samorząd radców prawnych nie może zaś wpływać na treść zawieranych umów – podkreślił Leszek Korczak.
W podsumowaniu wiceprezes KRRP wskazał, że szerokie otwarcie rynku usług prawnych skutkować musi, przy sztywnym popycie, spadkiem podaży. – Aby to zmienić potrzebne jest podjęcie działań zmierzających do zwiększenia świadomości prawnej społeczeństwa – zakończył Korczak.
