Fałszywe dokumenty są wykorzystywane w wielu przestępstwach związanych między innymi z przestępczością gospodarczą czy też finansową. Dotychczas przepisy dotyczące dokumentów były rozproszone w blisko 400 aktach prawnych. Brakowało również jednolitych standardów zabezpieczeń przed fałszowaniem. Nie było też organu odpowiedzialnego za kształtowanie polityki bezpieczeństwa w tym obszarze (teraz będzie nim minister spraw wewnętrznych i administracji). Konieczne stało się zatem kompleksowe uregulowanie kwestii dokumentów publicznych od momentu projektowania, poprzez nadzorowanie ich produkcji, a także działania prewencyjne i edukacyjne. Wszystkie te aspekty objęte zostały ustawą o dokumentach publicznych.

Czytaj także: Dowody osobiste jednak można kserować

Trzy kategorie dokumentów

Ustawa z 22 listopada 2018 roku określa trzy kategorie dokumentów publicznych, w zależności od ich znaczenia dla bezpieczeństwa państwa, a także ich minimalne zabezpieczenia przed fałszerstwem.

I kategoria – to dokumenty najistotniejsze z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, których wytwarzanie odbywa się w sposób uwzględniający szczególne środki bezpieczeństwa. Wykaz tych dokumentów został ustalony w ustawie. Należą do nich między innymi dowody osobiste, dokumenty paszportowe, książeczka żeglarska, dokumenty wydawane przez urzędy stanu cywilnego, np. akt urodzenia, a także:

• tytuły wykonawcze wydawane przez sądy lub referendarzy sądowych;

• odpisy prawomocnych orzeczeń sądów, z których wynika nabycie, istnienie lub wygaśnięcie prawa, albo które odnoszą się do stanu cywilnego;

• odpisy orzeczeń lub zaświadczenia stwierdzające uprawnienie do: reprezentacji danej osoby, dokonania czynności prawnej bądź zarządu określonym majątkiem, wydawane przez sądy

II kategoria – to dokumenty istotne ze względu na bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i prawnego, w tym dotyczące broni, międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, potwierdzające wykształcenie wyższe i specjalistyczne oraz świadectwa dojrzałości.

III kategoria – to dokumenty mające wpływ na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i prawnego, w tym koncesje, pozwolenia, licencje, zaświadczenia, świadectwa i certyfikaty związane z bezpieczeństwem transportu, dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe, świadectwa ukończenia szkoły, legitymacje szkolne i studenckie oraz dokumenty uprawniające do różnego rodzaju ulg.

Wykaz dokumentów publicznych kategorii drugiej i trzeciej określiła Rada Ministrów w drodze rozporządzeniu z 11 lipca 2019 roku (patrz podstawa prawna).

Dla dokumentów publicznych poszczególnych kategorii zostały ustalone minimalne zabezpieczenia przed fałszerstwem w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 2 lipca 2019 r.

Komisja i rejestr dokumentów

Przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji zostanie utworzona komisja do spraw dokumentów publicznych, która m.in. będzie brać udział w opracowywaniu nowych wzorów dokumentów. Ustawa określa też wymagania dla wytwórców dokumentów publicznych dotyczące zapewnienia ich bezpiecznej produkcji i określa zasady przechowywania dokumentów publicznych. Dokumentom publicznym, w zależności od ich znaczenia dla bezpieczeństwa państwa, przypisany zostanie minimalny poziom wymaganych zabezpieczeń.

Ustawa zakłada utworzenie rejestru dokumentów publicznych, który będzie prowadzony przez MSWiA. Rejestr umożliwi obywatelom dostęp on-line do wzorów obowiązujących dokumentów z opisem podstawowych zabezpieczeń i sposobu weryfikacji ich autentyczności. Rejestr zostanie uruchomiony w połowie 2020 roku.

Odpowiedzialność karna

Ustawa wprowadza definicję repliki dokumentu publicznego oraz przewiduje kary za ich wytwarzanie, oferowanie, sprzedaż lub przechowywanie w celu sprzedaży. Za sprawą nowych przepisów każdemu, kto wykona, sprzeda lub będzie posiadł w celu zbycia replikę dokumentu publicznego będzie groziła kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Taką repliką będzie kopia lub odwzorowanie np. dowodu osobistego czy prawa jazdy o wielkości od 75 proc. do 120 proc. oryginału i o cechach autentyczności dokumentu publicznego.

Odpowiedzialność karna nie będzie jednak groziła w przypadku wykonania kserokopii i wydruków komputerowych dokumentów publicznych do celów urzędowych, służbowych lub zawodowych określonych na podstawie odrębnych przepisów lub na użytek osoby, dla której dokument publiczny został wydany.

- Ci, którzy dziś wykonują kopie dokumentów np. dowodu osobistego czy prawa jazdy powinni jednak rozważyć, czy ich działanie nie naruszy ustawy o dokumentach publicznych. Mogą bowiem stać się obiektem zainteresowania organów ścigania, gdy te uznają, że wykonano replikę dokumentu publicznego, a nie jego kserokopię – ostrzega Urząd Ochrony Danych Osobowych.

Podstawa prawna:

Ustawa z 22 listopada 2018 r. o dokumentach publicznych (DzU z 2019 r., poz. 53)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 lipca 2019 r. w sprawie wykazu dokumentów publicznych (DzU z 2019 r., poz. 1289)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych I Administracji z 2 lipca 2019 r. w sprawie wykazu minimalnych zabezpieczeń dokumentów publicznych przed fałszerstwem (DzU z 2019 r., poz. 1281).