Współpraca z kancelarią to za mało, aby zostać radcą prawnym

G.S. złożył wniosek o wpis na listę radców prawnych Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. Wniosek uzasadnił posiadanym tytułem doktora nauk prawnych i wykonywaniem jako przedsiębiorca na podstawie umów cywilnoprawnych czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej w kancelarii adwokackiej.

Doświadczenie zbierane „w kancelarii"

Właściwa Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych odmówiła mu wpisu na listę radców prawnych, a decyzję tę podtrzymało Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych. W obu uchwałach organy samorządu radcowskiego uznały, że art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b) ustawy o radcach prawnych, na podstawie którego miał zostać dokonany wpis, wymaga, by ubiegający się o wpis wykonywał czynności związane ze świadczeniem pomocy prawnej w kancelarii radcowskiej lub adwokackiej pod kierownictwem radcy prawnego, lub adwokata, nie zaś na zasadach współpracy przedsiębiorcy z kancelarią.

Minister Sprawiedliwości uchylił powyższe uchwały organów obu instancji i wpisał G.S. na listę radców prawnych, uznając, że spełnia on przesłanki niezbędne do tego wpisu. Istotą regulacji określonej w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b) ustawy o radcach prawnych jest wykonywanie czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej, nie zaś miejsce ich świadczenia – stwierdził minister sprawiedliwości.

Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych wniosło skargę na tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, zarzucając naruszenie art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b) ustawy o radcach prawnych przez przyjęcie, że współpraca w ramach działalności gospodarczej z kancelarią prawną na podstawie umowy cywilnoprawnej spełnia ustawowy wymóg świadczenia usług w kancelarii, tj. pod kierownictwem oraz poprzez kształcenie w zakresie wiedzy o zasadach wykonywania zawodu i etyce zawodowej. Minister i G.S. wnieśli o oddalenie tej skargi.

Miejsce w sensie fizycznym

Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał co prawda, iż zgodna z prawem była decyzja Ministra uchylająca obie uchwały organów samorządu odmawiające wpisu G.S. na listę radców prawnych, natomiast art. 31 ust. 2a ustawy o radcach prawnych nie daje Ministrowi Sprawiedliwości kompetencji do wpisu kandydata na listę radców prawnych. W związku z tym WSA uchylił zaskarżoną decyzję w części w jakiej Minister Sprawiedliwości wpisał G.S. na listę radców prawnych Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. i oddalił skargę w pozostałej części.

„Współpraca G.S. prowadzącego działalność gospodarczą oparta na umowie cywilnoprawnej z kancelarią adwokacką, polegająca na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych i pism procesowych w postępowaniach przed organami administracji publicznej i sądami w sprawach należących do działalności wymienionej kancelarii, wypełnia zawarty w tym przepisie wymóg wykonywania czynności >>w kancelarii

WSA podkreślił, iż ograniczanie wykonywania czynności w ramach takiej umowy do czynności wykonywanych w określonym miejscu – w kancelarii podważa sens tego uregulowania. Nie chodzi tu bowiem o określenie w sensie fizycznym miejsca wykonywania czynności lecz wykonywanie w odpowiedniej formie wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.

NSA: głębszy sens

Sprawa trafiła ostatecznie do Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt II GSK 1779/11), który uchylił zaskarżony wyrok WSA i zaskarżoną decyzję wydaną przez Ministra Sprawiedliwości o wpisaniu G.S. na listę radców prawnych.

NSA ocenił co prawda, iż rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego było wadliwe, ale jednocześnie podkreślił, iż prawidłowa była teza sądu niższej instancji o braku kompetencji Ministra Sprawiedliwości do dokonania wpisu na listę radców prawnych. Skład orzekający wskazał, że z art. 5 ust. 3 ustawy o radcach prawnych wynika, że szefowi resortu sprawiedliwości przysługują w ramach nadzoru sprawowanego nad działalnością tego samorządu tylko takie środki prawne, która ustawa mu wprost i wyraźnie przyznaje.

Odnosząc się do sprawy wpisu na listę radców prawnych, Naczelny Sąd Administracyjny co prawda przyznał rację Ministrowi Sprawiedliwości i Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu, iż w spornym przepisie nie chodzi o miejsce wykonywana czynności z zakresu obsługi prawnej rozumiane w sensie fizycznym. Jednak, jak zauważył „przy takim założeniu należy widzieć istotną i mającą głębszy sens różnicę pomiędzy wykonywaniem określonych czynności >>w kancelarii prawniczej

Jak zauważył sąd, w tym pierwszym przypadku mamy do czynienia z włączeniem wykonującego czynności do określonego organizmu, struktury tworzonej przez osoby posiadające status zawodowy, do którego wykonujący czynności aspiruje, ze wszystkimi konsekwencjami wspólnego działania w tej strukturze. Natomiast w drugim kandydat na radcę prawnego jest niezależnym, działającym samodzielnie "podmiotem gospodarczym", którego relacje ze zleceniodawcą sprowadzają się, tak jak w stosunkach prawnych tego rodzaju, do rozliczania się z wykonanych zadań.