Problemy z notarialnym tytułem egzekucyjnym

Te wizje ścierały się podczas konferencji pt. „Rygor notariusza. Egzekucja komornicza. Prawnik w egzekucji długów”, która odbywała się w piątek. Prof. Andrzej Jakubecki z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przypominał, że instytucja poddania się egzekucji w akcie notarialnym w trybie art. 777 kodeksu postępowania cywilnego (popularnie określanego mianem trzech siekierek) pierwotnie była pomyślana dla tych długów, których wysokość i terminy płatności w dniu wydania oświadczenia nie budziły najmniejszych wątpliwości.

 – Z chwilą kiedy notarialne tytuły egzekucyjne zostały rozciągnięte na długi przyszłe (w wyniku kolejnych nowelizacji – przyp. red.), pojawiły się nowe problemy, które sprowadzały się do tego, jak ukształtować instytucję w taki sposób, by poszerzając zakres możliwości wierzyciela, zapewnić właściwą ochronę dłużnikowi. Z tymi problemami borykamy się do dzisiaj – mówił prof. Jakubecki, którego wystąpienie skoncentrowane było na zagadnieniu „zdarzenia, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku objętego poddaniem się egzekucji”.

Czytaj więcej:

Biznes

Fikcyjne postępowanie egzekucyjne na szkodę wierzycieli

Postępowanie egzekucyjne służy wykona...

Pro

Notarialne tytuły egzekucyjne. Zachwiana równowaga

W praktyce za takie „zdarzenia” uważa się m.in. przerwania regulowania spłat, uchybienie terminowi płatności alimentów, wypowiedzenie umowy pożyczki przez wierzyciela czy niewpłacenie w określonym terminie kwoty na rachunek bankowy wierzyciela, ale także różne formy doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty.

I tu zdaniem prof. Jakubeckiego jest największy problem. Samo doręczenie wezwania do zapłaty powoduje możliwość nadania takiemu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności, a następnie skierowanie go do egzekucji. A jak przypominał prof. Jakubecki, badanie istnienia długu w postępowaniu klauzulowym jest niedopuszczalne.

– Rodzi się więc pytanie, czy obecna regulacja art. 777 § 1 pkt. 4–6 k.p.c. w wystarczający sposób eliminuje ryzyko prowadzenia egzekucji co do nieistniejącego długu, a także czy poszerzenie możliwości kreowania notarialnych tytułów egzekucyjnych jest drogą zmierzającą we właściwym kierunku – zauważał prof. Jakubecki. 

Te wątpliwości podzielała prof. Marta Romańska, sędzia Sądu Najwyższego, która podkreślała, że w odróżnieniu od notarialnych tytułów egzekucyjnych, wydanie tytułu egzekucyjnego w postaci orzeczenia sądowego jest zawsze poprzedzone badaniem, z czego obowiązek wynika i weryfikacją tego czy rzeczywiście dług istnieje i jest, co do zasady, wymagalny.

– Poza tym w postępowaniu rozpoznawczym, w którym powstaje tytuł egzekucyjny, dłużnik, czyli pozwany, może się bronić przed żądaniami wierzyciela. (…). Od kiedy pojawiła się możliwość poddania się egzekucji w drodze notarialnych tytułów co do wierzytelności przyszłych, pojawił się problem tego, kto i kiedy zweryfikuje, że ten obowiązek spełnienia świadczenia się skonkretyzował. Samo wezwanie do zapłaty jest dla mnie jakimś nieporozumieniem, bo wystarczy, że wierzyciel powie, że „jemu się należy” – mówiła sędzia Romańska.

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

Rozwód u notariusza lub przed urzędnikiem USC. Resort Bodnara ma śmiały plan

Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad wprowadzeniem możliwości pozasądowego rozwiązywania małż...

Jak dodawała, w takim wypadku dłużnik może podjąć obronę w ramach powództwa opozycyjnego (już po wszczęciu egzekucji komorniczej). Jednak wówczas ciężar dowodu i wykazanie, że nie jest dłużnikiem, spoczywa właśnie na nim.

– Czy to nie jest zbyt daleko idące odejście od schematu, który powinien obowiązywać w systemie prawnym? – pytała sędzia Romańska.

Notarialny tytuł egzekucyjny na okaziciela

Z nieco innej perspektywy na stosowanie w obrocie prawnym instytucji notarialnych tytułów egzekucyjnych patrzy prof. Tadeusz Zembrzuski z Uniwersytetu Warszawskiego, który opowiadał się za wprowadzeniem instytucji notarialnego tytułu egzekucyjnego „na okaziciela”.

– Doskonale, że mamy alternatywę dla postępowania sądowego w postaci upoważnienia notariusza do wykreowania dokumentu, który stanie się tytułem egzekucyjnym. Gdzie dłużnik dobrowolnie podda się egzekucji, a notariusz, jako podmiot wykonujący zawód zaufania publicznego, pomaga tworzyć instrument chroniący wierzyciela, który przyspieszy i usprawni postępowanie. Co istotne, daje to możliwość uniknięcia długotrwałego i kosztownego postępowania rozpoznawczego i pozwala szybko przystąpić do fazy egzekucji, co jest szczególnie istotne w dobie kryzysu wymiaru sprawiedliwości – mówił prof. Zembrzuski. 

Jak zwraca uwagę, dłużnik, który przychodzi do kancelarii notarialnej i świadomie dobrowolnie podda się egzekucji, musi być konkretnie oznaczony. Natomiast wierzyciel nawet nie musi uczestniczyć w sporządzaniu aktu.

Aby oświadczenie o poddaniu egzekucji było skuteczne, musi zawierać dokładne oznaczenia stron, również w odniesieniu do wierzyciela, co wynika zarówno z przepisów, jak i orzecznictwa i doktryny.

 – Mimo to w praktyce pojawiały się, pojawiają i pojawiać się będą pytania o dopuszczalność sporządzenia tytułów egzekucyjnych na okaziciela – przekonywał prof. Zembrzuski. 

Przykładowo, chodzi o sytuacje, w których dłużnik zobowiązuje się wobec emitenta obligacji, w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji co do sum pieniężnych składających się na wierzytelność obligatariuszy.

 – Oświadczenie nie zawiera jednak na tym etapie zindywidualizowanego określenia osób będących potencjalnymi beneficjentami, bo nie wiadomo przecież, kto te obligacje nabędzie. A dla tego beneficjenta taki notarialny tytuł egzekucyjny miałby być dodatkowym zabezpieczaniem i zachętą do zaangażowania się w ten kontrakt, bo biznes tego potrzebuje – wskazywał prof. Zembrzuski, dodając, że w obecnym stanie prawnym nie można wykreować takiego tytułu.

Postulując zmianę przepisów, wskazywał też na ryzyka z tym związane, np. w postaci multiplikowania tytułów egzekucyjnych czy kłopotów z przesądzeniem czy wnioskodawca jest rzeczywiście uprawniony do realizacji tej wierzytelności.

Czytaj więcej:

ABC Firmy

Drugie podejście do elektronicznych weksli. Jest nowa wersja przepisów

Możliwe ma być wystawienie w formie c...

Pro

Kilka tygodni czy miesięcy to dla biznesu wieczność

Z drugiej jednak strony, jak wskazywał prof. Zembrzuski, kodeks cywilny umożliwia kreowanie stosunków prawnych, w których wierzyciel może być identyfikowany w inny sposób niż imiennie, ale już na gruncie kodeksu postępowania cywilnego jest to niemożliwe.

 – Tymczasem niektórzy potrzebują tego typu konstrukcji, jak notarialny tytuł egzekucyjny, w swojej działalności. Nie chodzi o konsumentów, ale o biznes, zwłaszcza ten duży. Inwestorzy szukają odpowiednich zabezpieczeń, jeśli mają zaangażować ogromne środki. Jak można ich interesy wzmocnić? Na przykład wizytą u notariusza, żeby sporządzić notarialny tytuł egzekucyjny. Chcącemu nie dzieje się krzywda – przekonywał prof. Zembrzuski.