Najnowsze wystąpienie rzecznika praw obywatelskich to pokłosie m.in. sprawy komornika, którego niesłusznie posądzono o przestępstwo składania fałszywych zeznań i oszustwa. W 2017 r. prokuratura postawiła mu zarzuty, w 2019 r. ówczesny minister sprawiedliwości wydał decyzję o zawieszeniu go w czynnościach, a w 2020 r. komornik został prawomocnie uniewinniony. Po zawieszeniu komornik przez rok był pozbawiony 75% dochodu. Utracony dochód nie został wyrównany przez Skarb Państwa, mimo że komornik utracił go na skutek błędnej decyzji prokuratury. Komornik usiłował dochodzić roszczeń w trybie Kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych, ale bezskutecznie, m.in. z powodu przedawnienia.
Konsekwencja dla komornika za samo rzucenie przez prokuraturę cienia podejrzenia
RPO przypomina, iż zgodnie z art. 42 ust. 3 Konstytucji „każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu". W konsekwencji „dopóki wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem, dopóty nieuprawnione jest wyciąganie jakichkolwiek konsekwencji prawnych względem jednostki". Tymczasem ustawa przewiduje automatyczne zawieszenie komornika z powodu wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego i pozbawienie go 75% dochodu.
Jak zauważa rzecznik, ustawa dokonuje w istocie odwrócenia zasady domniemania niewinności, którą zastępuje domniemaniem winy. - Samo rzucenie przez prokuraturę cienia podejrzenia na komornika jest wystarczające do konsekwencji - zakazie wykonywania zawodu i pozbawienia większości dochodu. Taka konstrukcja prawna stanowi naruszenie art. 42 ust. 3 Konstytucji - pisze RPO.
Wyraz nierównego traktowania komorników w porównaniu z innymi zawodami prawniczymi
Co więcej, jego zdaniem, art. 18 ust. 1 pkt 1 u.k.s. stanowi także wyraz nierównego traktowania komorników w porównaniu z innymi prawniczymi zawodami zaufania publicznego. - Jedynie wobec komornika wszczęcie przeciwko niemu postępowania karnego wiąże się z automatycznym zawieszeniem. W przypadku prokuratorów, radców prawnych, notariuszy i rzeczników patentowych wszczęcie postępowania stanowi jedynie fakultatywną podstawę zawieszenia. W przypadku adwokatów przepis dodatkowo zastrzega, że zawieszenie z powodu wszczęcia postępowania karnego może nastąpić jedynie „w szczególnie uzasadnionych okolicznościach sprawy". W przypadku sędziów zawieszenie jest obligatoryjne, ale jedynie pod warunkiem uprzedniego zweryfikowania przez sąd dyscyplinarny wiarygodności stawianych zarzutów - zauważa rzecznik.
W przekonaniu RPO nie istnieją żadne racjonalne powody, aby w tym względzie komorników traktować surowiej niż sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy. W związku z tym zwrócił się do ministra sprawiedliwości o rozważenie nowelizacji art. 18 ustawy o komornikach sądowych. Postuluje m.in.
zmianę trybu decyzji zawieszenia komornika w czynnościach z powodu wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego z obligatoryjnego na fakultatywny;, wprowadzenie miarkowania przez ministra sprawiedliwości sankcji w postaci obniżenia dochodu komornika z kancelarii komorniczej w określonych ustawowo granicach, z gwarancją możliwości zaskarżenia tej decyzji przez komornika do sądu, a także ustanowienie — na wzór analogicznych regulacji dotyczących sędziów i prokuratorów — prawa komornika do wyrównania utraconego dochodu wraz z odsetkami w przypadku prawomocnego uniewinnienia.
