Komisja Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności przy RPO na spotkaniu w dniu 14 grudnia 2015 r. przyjęła następujące stanowisko:

Wspólnym celem członków komisji powstałej przy RPO jest zapewnienie przestrzegania praw osób dotkniętych bezdomnością.

Wobec zbliżających się trudnych, zimowych miesięcy, zwracamy się do wszystkich o szczególną wrażliwość na sytuację tej grupy obywateli, o wzajemną solidarność, zwykłą ludzką życzliwość. Nie pozostawajmy obojętni ani na sytuację osób bezdomnych, ani na sytuacje kryzysowe mogące prowadzić do bezdomności - na biedę, wykluczenie społeczne, przemoc w rodzinie.

Przypominamy, że ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wykazało, iż w Polsce bez dachu nad głową żyje minimum 36 tys. osób (w tym przynajmniej jedna czwarta z nich przebywa poza placówkami przeznaczonymi dla osób bezdomnych) i są to w znacznej mierze osoby chore, niepełnosprawne, osoby starsze. Wśród tych osób znajduje się również wiele dzieci.

Z niepokojem zauważamy, że obecne przepisy w niedostatecznie skuteczny sposób zapewniają ochronę osobom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością. Podejmujemy wysiłek wskazania rządowi mapy problemów bezdomności i przyczyn niepowodzeń w zakresie jej efektywnego zwalczania i przeciwdziałania.

Niezrozumienie istoty problemu bezdomności skutkuje również brakiem koordynacji działań na szczeblu rządowym; tymczasem jej zwiększenie mogłoby w prosty sposób zmienić życie wielu ludzi.

Obecnie najpilniejszą sprawą jest rozwiązanie problemu produktów zgromadzonych przez „Banki Żywności". Wymogi formalne skorzystania z Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa nie są dostosowane do realiów działania organizacji pozarządowych. Przez niedostosowanie Programu, Banki Żywności pomimo, że dysponują żywnością dla osób bezdomnych nie mogą przekazywać jej osobom bezdomnym. Lokalne organizacje, takie jak między innymi schroniska dla osób bezdomnych, obawiają się bowiem przystąpić do Programu z powodu obwarowań formalnych. Banki Żywności wraz z organizacjami pozarządowymi, które chcą realizować program, od dwóch lat zabiegają o zmianę przepisów dotyczących programu.

Rzecznik Praw Obywatelskich i Komisja Ekspertów apelują do władz rządowych i samorządowych o nietworzenie barier w dostępie do usług dla osób bezdomnych, o stworzenie spójnej i efektywnej polityki wspierania budownictwa dla najuboższych, o wcześniejsze reagowanie na zagrożenie bezdomnością. Niech każda osoba bezdomna ma szansę otrzymać należną jej z mocy prawa pomoc.