O rezydencji przesądza umowa

Przepisy polskiej ustawy o PIT nie są spójne z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. A to właśnie te przesądzają ostatecznie o rezydencji podatkowej.

Od 1 stycznia br. zmieniła się w tej ustawie definicja miejsca zamieszkania osób fizycznych, kluczowa dla określenia sposobu, w jaki dochody tych osób podlegają w Polsce opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Określenie miejsca zamieszkania danej osoby decyduje o tym, czy jest ona polskim rezydentem podatkowym, czyli czy podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu - od całości dochodów, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Natomiast osoby, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce, podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, że opodatkowane są tylko dochody osiągane przez nie na terytorium Polski.

Co więcej, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT) różnicuje stawki podatkowe w zależności od tego, czy dana osoba jest, czy nie jest rezydentem podatkowym w Polsce.

Przykładowo dochody menedżerów będących rezydentami podatkowymi w Polsce będą opodatkowane znacznie wyżej niż dochody menedżerów nierezydentów. Jeśli cudzoziemiec uzyskujący w Polsce przychody z kontraktu menedżerskiego zostanie uznany za rezydenta, zapłaci PIT według progresywnej stawki 19, 30 i 40 proc. I to nawet, jeśli jego kontrakt menedżerski będzie zawarty w ramach działalności gospodarczej. Ten sam menedżer, niebędący polskim rezydentem podatkowym, zapłaci 20-proc. podatek. Przepisy odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mogą jeszcze dodatkowo zmniejszyć jego obciążenie podatkowe w Polsce, jeśli będzie on posiadał certyfikat rezydencji podatkowej.

Obecnie za osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce (której całość dochodów podlega PIT, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów) uważa się osobę, która posiada tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) albo przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Przepis ten należy stosować z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska, co oznacza, że jeśli ustawa o PIT jest sprzeczna z umową, rozstrzygające są postanowienia umowy.

I tu pojawia się problem. Zgodnie z ustawą o PIT o rezydencji podatkowej osób fizycznych w Polsce decydują dwie niezależne przesłanki:

- posiadanie przez daną osobę w Polsce ośrodka interesów życiowych albo

- przebywanie tej osoby na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Zatem osoba, która przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym, zostanie uznana, zgodnie z ustawą o PIT, za rezydenta podatkowego w Polsce, niezależnie od tego, w jakim kraju ma centrum interesów życiowych. Ale oprócz przepisów ustawy o PIT dla ostatecznego ustalenia rezydencji podatkowej konieczna będzie jeszcze analiza właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Tymczasem w znakomitej większości umów kryterium czasu przebywania na terytorium danego państwa w roku podatkowym jest brane pod uwagę w dalszej kolejności, tj. wtedy, gdy niemożliwe jest ustalenie ośrodka interesów życiowych tej osoby. Innymi słowy, jeśli zgodnie z wewnętrznymi regulacjami Polski i drugiego państwa podatnik posiadać będzie miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w obu państwach, umowy nakazują rozstrzygnąć ten konflikt w pierwszej kolejności, biorąc pod uwagę kryterium ośrodka interesów życiowych tej osoby. Jeśli to kryterium nie przyniesie jednoznacznego rozstrzygnięcia, w drugiej kolejności brane jest pod uwagę to, w którym z państw przebywa dana osoba dłużej w roku podatkowym. W dalszej kolejności umowa przewiduje stosowanie innych kryteriów.