Firma deleguje zatrudnionego do pracy we Włoszech

Włochy otworzyły rynek pracy dla Polaków 1 sierpnia 2006 r. Jednak od naszego przystąpienia do Unii Europejskiej pobyt w tym kraju (nawet krótszy niż trzy miesiące) wymagał zameldowania się, a powyżej trzech miesięcy karty pobytu (carta di soggiorno). 11 kwietnia 2007 r. zniesiono te wymogi dla naszych rodaków.

Po trzech miesiącach pobytu w Włoszech Polak ma jedynie obowiązek zarejestrować się we właściwym miejscowo Ufficio Anagrafe del Comune (odpowiednik naszego urzędu stanu cywilnego). Ma tam przedstawić dokumenty wskazujące działalność zawodową lub wykazać, że ma dość pieniędzy na życie i ubezpieczenie medyczne. Tamtejszy urząd stanu cywilnego wydaje certyfikat poświadczający te dane, a ten zastępuje kartę pobytu.

Życie i praca we Włoszech jest niemal niemożliwa bez codice fiscale, czyli odpowiednika naszego NIP. Służy on nie tylko do identyfikacji podatkowej, ale jest także wymagany w innych sytuacjach. Przykładowo będzie niezbędny:

- do zarejestrowania się w publicznej służbie zdrowia,

- przy otwieraniu konta bankowego,

- przy zawarciu jakiejkolwiek umowy (wynajem, sprzedaż).

Aby uzyskać włoski NIP, oddelegowany musi zgłosić się do jednego z tamtejszych urzędów skarbowych i wypełnić odpowiedni formularz.

Do uzyskania codice fiscale wystarczy ważny dowód tożsamości starającego się o numer. Procedura jest darmowa i automatyczna - urząd wydaje numer od razu. Oddelegowany na adres domowy dostanie kartę z indywidualnym numerem. Więcej na: www.agenziaentrate.it/servizi/duplicatocf/index.htm

Na ogół umowy o pracę we Włoszech podpisuje się na czas nieokreślony, ale w szczególnych wypadkach, spowodowanych np. czynnikami technicznymi czy organizacyjnymi, można przyjąć umowę terminową. Musi być ona zawarta na piśmie i ma precyzować termin jej wygaśnięcia. Każdą umowę o pracę (terminową i bezterminową) wolno poprzedzić okresem próbnym. Kopię podpisanej umowy pracodawca dostarcza pracownikowi w ciągu pięciu dni od rozpoczęcia pracy.

Umowę na czas określony można wznowić tylko raz, za zgodą zatrudnionego i jeśli pierwsza umowa opiewała na krócej niż trzy lata. Tylko w takim wypadku całkowity czas obowiązywania kontraktu, razem z jego jednokrotnym przedłużeniem, nie powinien przekroczyć trzech lat. Prawo włoskie dopuszcza jednak przedłużenie umowy terminowej (zarówno pierwszej, jak i odnowionej) po wyznaczonej dacie, ale z pewnymi ograniczeniami - maksymalnie 20 dni przy umowie zawartej do sześciu miesięcy oraz 30 dni przy przekraczającej sześć miesięcy. Pracodawca musi jednak płacić pracownikowi dodatek do wynagrodzenia za każdy dzień powyżej terminu umowy (20 proc. wynagrodzenia za 10 pierwszych dni i 40 proc. począwszy od 11 dnia). Jeśli praca będzie wykonywana po upływie tych terminów, umowę automatycznie uważa się za zawartą na czas nieokreślony.

Pracodawca musi zgłosić pracownika w wydziale imigracyjnym urzędu miasta (Preffetura), właściwego dla siedziby firmy przyjmującej. Okazuje tam umowę o pracę oddelegowanego, przedstawia swój dokument tożsamości oraz dokument identyfikacyjny zgłaszanego pracownika. Dzięki takiemu zgłoszeniu do tego pracownika można stosować przepisy o oddelegowaniu. Więcej informacji o oddelegowaniu udziela Centro per l'impiego oraz Komisja Europejska (centrum Eures).

Składki należne od pensji delegowanego do Włoch pracownika płacimy do naszej ubezpieczalni. Polak może korzystać z naszego zabezpieczenia społecznego na podstawie wystawionego i poświadczonego przez ZUS formularza E101.

Każdemu oddelegowanemu do UE gwarantują to rozporządzenia KE1408/71 i574/72. Oddelegowany pracownik, który zachorował, ma prawo, w granicach określonych w układzie zbiorowym, zachować swoją pracę i otrzymywać pensję. Jeśli choruje, musi niezwłocznie od lekarza otrzymać zaświadczenie określające diagnozę oraz prognozę dopuszczalnego okresu nieobecności.

Kopie zaświadczenia przesyła właściwemu lokalnemu urzędowi zdrowia (Azienda Sanitaria Locale-ASL) oraz pracodawcy w ciągu dwóch dni od wystawienia.

Oddelegowanego na Półwysep Apeniński polskiego pracownika nie możesz zatrudnić na gorszych zasadach, niż pracuje Włoch na podobnym stanowisku.

To oznacza, że do skierowanych do Włoch polskich pracowników musisz stosować warunki pracy przewidziane we włoskich ustawach, zarządzeniach, aktach administracyjnych i układach zbiorowych (CCNL - contratto colletivo nazionale di lavoro). Zasady oddelegowania pracowników (distacco dei lavoratori) do świadczenia usług na terenie innego państwa Unii Europejskiej reguluje dyrektywa KE 96/71. We Włoszech do tamtejszego systemu prawnego wcielił ją dekret 72/2000. Dotyczy to oddelegowania przekraczającego 8 dni i trwającego do roku. Uwzględnia się przy tym wszystkie okresy wcześniejsze, kiedy praca na danym stanowisku była wykonywana w ramach oddelegowania (można je przedłużyć o kolejne 12 miesięcy).

Włoskie zasady zatrudnienia dla Polaków mogą dotyczyć:

- czasu pracy,

- warunków wynagradzania,

- uprawnień urlopowych,

- zasad bezpieczeństwa i warunków pracy.

Tygodniowy czas pracy we Włoszech wynosi 40 godzin, ale układy zbiorowe mogą obniżyć ten próg. Maksymalny wymiar pracy w tygodniu nie może jednak przekraczać 48 godzin z nadgodzinami. Praca nadliczbowa jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy zezwala na to porozumienie między pracownikiem i pracodawcą, i nie może przekroczyć 250 godzin rocznie.

Zasady dotyczące czasu pracy reguluje dekret 66/2003, wcielający do włoskiego prawa dyrektywy KE 93/104 i 2000/34.

Pracodawca musi zagwarantować pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdych 24 godzinach, a co siedem dni 24-godzinny odpoczynek (z reguły przypada on w niedzielę).

Włoskie przepisy nie gwarantują minimalnego wynagrodzenia za pracę. Regulują to jednak układy zbiorowe dla każdej kategorii pracowników i zależy to od wykonywanej pracy. Przykładowo minimum w przemyśle cementowym ustalone na podstawie układów zbiorowych w 2005 r. wynosiło 551,98 euro brutto miesięcznie (ta kwota jest corocznie waloryzowana).

Zgodnie z większością układów zbiorowych pracownikom przysługuje dodatkowe wynagrodzenie: trzynaste (w grudniu) i czternaste (w czerwcu).

Wysokość wynagrodzenia za godziny nadliczbowe ustalają układy zbiorowe. Przykładowo dla branży mechanicznej za pierwsze dwie nadgodziny szef płaci dodatkowo 25 proc., a za następne 35 proc. Praca zmianowa w święta jest dla firmy droższa o 55 proc., a zmianowa w godzinach nocnych i w święta o 75 proc.

Nadgodziny wolno także rekompensować dniami wolnymi. Za pracę nocną uważa się tę wykonywaną bez przerwy przez 7 godzin, a obejmuje to okres od 24.00 do 5.00.

W każdym roku kalendarzowym pracownik ma prawo do czterech tygodni płatnego urlopu wypoczynkowego. Może również skorzystać z trzech dni roboczych wolnego z powodu poważnej choroby lub śmierci swojego małżonka lub konkubenta czy krewnych drugiego stopnia. To uprawnienie przysługuje, gdy przedstawi odpowiednie dokumenty (np. zaświadczenie lekarskie).

Pracodawca musi dbać o bezpieczeństwo i zdrowie pracowników. Wyznacza także osoby odpowiedzialne za takie działania w firmie. Dlatego polski przedsiębiorca powinien zapoznać się ze szczególnymi zasadami bhp we Włoszech. Ustanawiają je włoskie dekrety 494/96 i 626/94.

Z kolei pracownicy mają obowiązek przestrzegać zasad bezpieczeństwa oraz uczestniczyć w ich formułowaniu przez swojego reprezentanta. W firmach, w których występuje ryzyko wypadków przy pracy, powinni być lekarze.

Linas to jednostka pomagająca pracownikowi w sprawach bhp, a działalność informacyjną prowadzi w 626 punktach we Włoszech.

We Włoszech kobiety w ciąży muszą być odsunięte od pracy na dwa miesiące przed spodziewaną datą porodu i przez trzy miesiące po urodzeniu dziecka. Przed tym urlopem pracodawca zgłasza tamtejszemu zakładowi ubezpieczeń społecznych taką pracownicę, dołączając wypełniony kwestionariusz oraz zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan ciąży oraz przewidywaną datę porodu. Podczas urlopu macierzyńskiego i wychowawczego tamtejszy ZUS gwarantuje świadczenie na poziomie 80 proc. ostatniej pensji i wszystkie zasiłki. Pracująca matka ma zapewnioną przerwę w pracy na karmienie.

W pierwszych ośmiu latach życia dziecka rodzice mogą skorzystać z sześciomiesięcznego urlopu wychowawczego, płatnego w wysokości 30 proc. ostatniego wynagrodzenia. Po zakończeniu przymusowego urlopu macierzyńskiego oraz ewentualnego urlopu wychowawczego rodzice mają zagwarantowany powrót do pracy.

Z zaliczki na podatek dochodowy delegowanych do pracy we Włoszech szef odprowadza tamtejszemu fiskusowi, natomiast podatki pracujący regulują w Polsce.

Co do zasady dochody delegowanych pracowników są opodatkowane w miejscu wykonywania pracy, a więc w tym wypadku tylko na Półwyspie Apenińskim. Jeżeli nie można ustalić faktycznego miejsca wykonywania pracy, wówczas podatek trzeba płacić w tym kraju, w którym znajduje się miejsce zarządu przedsiębiorstwa zatrudniającego danego pracownika.

Podstawowe przy ustaleniu miejsca opodatkowania jest to, gdzie pracownik ma tzw. centrum interesów życiowych (osobistych i gospodarczych). Jeżeli nadal znajduje się ono w Polsce, to oddelegowany pozostaje polskim rezydentem podatkowym i rozlicza się z zagranicznych dochodów w naszym kraju.

O tym, gdzie płaci się zaliczki na poczet PIT, decyduje jednak polsko-włoska umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z 21 czerwca 1985 r. (DzU z 1989 r. nr 62, poz. 374, która przewiduje tzw. metodę wyłączenia. Wynika z niej, że dochody oddelegowanego pracownika opodatkowane są w Polsce tylko wtedy, gdy:

- pracuje we Włoszech krócej niż 183 dni w roku,

- zatrudniający go przedsiębiorca nie ma siedziby ani miejsca zamieszkania we Włoszech,

- wynagrodzenie nie jest wypłacane przez włoski zakład czy oddział polskiego pracodawcy.

Jeśli delegowany nie spełnia któregokolwiek z tych warunków, to jego zarobki będą opodatkowane we Włoszech. Ale gdy uzyskuje dochody również w Polsce, przewidziana w polsko-włoskiej umowie tzw. metoda wyłączenia z progresją nakazuje mu uwzględnić sumy zarobione za granicą dla obliczenia tzw. efektywnej kwoty. Może ona wzrosnąć z 19 do 30 proc. czy z 30 do 40 proc.

Możliwe jest również (choć wobec delegowanych zdarza się rzadko), że pracujący za granicą Polak uzyska status włoskiego rezydenta podatkowego. Wtedy wszystkie swoje dochody światowe, także te z Polski, rozliczałby we Włoszech.

Każdy pracujący we Włoszech, który chciałby uzyskać tamtejszą rezydencję podatkową, musi do 20 dna od przyjazdu na terytorium Włoch w urzędzie miasta, na obszarze administracyjnym którego będzie pracował, złożyć wniosek o wpis do rejestru rezydentów. Jeżeli otrzyma taki status, powinien złożyć w polskim urzędzie skarbowym zgłoszenie aktualizacyjne NIP-3, informujące, że nie jest już zobowiązany do rozliczania wszystkich swoich dochodów światowych w Polsce. Musi też pamiętać, że chcą ponownie płacić PIT w kraju, przed powrotem, musi dopełnić formalności odwrotnej. Składa wtedy jeden wniosek o wykreślenie go z rejestru rezydentów we Włoszech a drugi o uznanie za rezydenta podatkowego w Polsce. Jednak samo wykonywanie pracy za granicą nawet przez kilka lat nie oznacza, że przeniesione zostało centrum interesów życiowych i zmieniła się rezydencja podatkowa. Utratę powiązań osobistych i gospodarczych z krajem zawsze trzeba udowodnić urzędowi skarbowemu kraju, którego rezydencję chce się uzyskać. Status rezydenta podatkowego potwierdza certyfikat.

Warto pamiętać, że przy dochodach z umowy o pracę we Włoszech opodatkowaniu podlega nie tylko wynagrodzenie zasadnicze (pieniądze oraz świadczenia w naturze), ale także świadczenia dodatkowe. Chodzi o premie, nagrody, pożyczki wolne od odsetek, świadczenia wyrównujące poziom życia, zwrot kosztów, w tym podatków itd.

Do podstawy opodatkowania we Włoszech zalicza się dochody z:

- tytułu zatrudnienia

- z działalności gospodarczej

- tytułu wykonywania wolnych zawodów

- z wynajmu nieruchomości

- z kapitału

Limit, do którego w ogóle nie płaci się podatku (no tax area) zależy od rodzaju uzyskiwanego dochodu. Jeśli pochodzi on z pracy najemnej (a w tej właśnie formie zatrudniani są delegowani), owa kwota wolna wynosi 15 tys. euro. Dopiero po jej przekroczeniu zastosowanie ma skala podatkowa.

Rok podatkowy we Włoszech jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Za ściąganie należności odpowiada właściwy terytorialnie dla miejsca zamieszkania pracownika włoski urząd skarbowy (agenzia delle entrate), który podlega Ministerstwu Gospodarki i Finansów. Włoskie zasady opodatkowania od dochodów osób fizycznych reguluje dekret nr 917/1986.

O tym, jak oddelegować zatrudnionego do pracy w innych krajach, czytaj na Praca za granicą

Praca w Unii

Kontynuujemy cykl artykułów o delegowaniu zatrudnionych przez polskie firmy do pracy za granicą. Tych tzw. pracowników delegowanych chronią przepisy wspólnotowe. Z kilkunastu cotygodniowych artykułów (zawsze w piątek) przedsiębiorcy dowiedzą się, na jakich warunkach ich zatrudniać, gdzie odprowadzać za nich składki i zaliczki podatkowe oraz jak sporządzać dla nich listę płac. Zachęcamy czytelników do przysyłania pytań na ten temat. Obiecujemy, że na wszystkie odpowiemy w cyklu lub poza nim. Zorganizujemy też kilka dyżurów eksperckich.

Kiedy - poinformujemy na pierwszej stronie DOBREJ FIRMY. Dotychczas w cyklu ukazały się artykuły o delegowaniu do pracy:

- 11 maja, w Hiszpanii

- 18 maja, w Niemczech

- 25 maja, w Portugalii

- 1 czerwca, w Czechach

- 8 czerwca, w Belgii

- 15 czerwca, w Bułgarii

- 22 czerwca, w Wielkiej Brytanii

- 29 czerwca, na Węgrzech

- 6 lipca, we Francji

- 13 lipca, w Holandii

- 20 lipca, w Szwecji