W zeszłym roku Polak zarabiał średnio 1,17 tys. euro miesięcznie, co na tle krajów bardziej rozwiniętych jest dosyć niewielką kwotą. Stanowiło to przykładowo jedynie 20 proc. średniego poziomu płac w Luksemburgu (gdzie wynagrodzenia są najwyższe w UE), 26,7 proc. płac niemieckich (niemal 4,4 tys. euro), 35 proc. płac francuskich czy 38,6 proc. średniego poziomu w UE.
W porównaniu z 2020 czy 2019 r. te relacje nie zmieniły się w dużym stopniu, co niestety oznacza, że nasze płace wyrażone w euro przestały w ostatnich dwóch latach nadrabiać dystans do tych zachodnich.
Złoty stracił blask
– Główny czynnik, który za to odpowiada, to oczywiście osłabienie złotego – wyjaśnia Łukasz Kozłowski, główny ekonomista Federacji Przedsiębiorców Polskich. – Wynagrodzenia w Polsce co do zasady rosną szybciej niż w krajach rozwiniętych, ale jeśli przeliczymy je na euro przy słabym kursie, to ta dynamika jest już podobna jak choćby w Niemczech – dodaje.
Kozłowski zauważa, że kłopoty z gonieniem nominalnych płac w UE mamy już zresztą od 2008 r., gdy złoty mocno stracił na wartości i już nigdy nie wrócił do poziomów sprzed kryzysu finansowego (wówczas euro kosztowało mniej więcej 3 zł, a dolar i frank szwajcarski – po ok. 2 zł). Wyjątkiem są lata względnej stabilizacji na rynkach walut, gdy złoty trochę się umacnia, jednak rok 2020 ani 2021 r. nie należały pod tym względem do spokojnych.
Podobnie zresztą o gonieniu płac zachodnich możemy zapomnieć także w tym roku ze względu na obserwowane załamanie złotego wobec główny walut w efekcie wojny i wzrostu globalnych obaw o inflację i recesję.
Różnice w zarobkach wyrażonych w euro mają znaczenie dla naszej siły nabywczej produktów i usług kupowanych za granicą. Najlepiej to widać w czasie podróży zagranicznych. – Brutalna prawda jest taka, że podczas pobytu za granicą jesteśmy niemal tak samo biedni jak kilka lat temu – przyznaje Kozłowski. Podczas tegorocznych wakacji będzie to zaś szczególnie dotkliwe, skoro za euro trzeba płacić niemal 5 zł.
Powolna poprawa
Dla oceny standardu życia w danym kraju kluczową miarą są jednak wynagrodzenia liczone w parytecie siły nabywczej (PPS), co uwzględnia też poziom cen (a eliminuje wahania kursów walut). W takim ujęciu płace w Polsce wyglądają znacznie lepiej. W porównaniu ze średnią UE to już nieco ponad 68 proc. Co więcej, tu udaje się nam systematycznie nadrabiać dystans do krajów rozwiniętych – rok wcześniej nasze płace w PPS wynosiły bowiem 67,2 proc. średniej, a w 2013 r. – 56,8 proc.
Czytaj więcej
W czasach wysokiej inflacji dla rozpoczynających karierę studentów i absolwentów dużo bardziej niż wcześniej liczy się wysokość wynagrodzenia.
W ostatnich latach za sukces można też uznać przegonienie pod względem płac w PPS takich krajów „starej UE” jak Grecja i Portugalia (nasze płace w 2021 r. to odpowiednio 113 i 104 proc. poziomu w tym krajach) czy znaczące zbliżenie się do Hiszpanii (87 proc.). Zmniejsza się też dystans do Niemiec, choć powoli – w 2021 r. było to 49 proc. wobec 38 proc. dziesięć lat wcześniej.
– Wskaźniki PPS mówią więcej o realnych warunkach życia w danym kraju, pokazują, na ile nas tak naprawdę stać – komentuje Andrzej Kubisiak, wicedyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego. – Fakt, że udawało się nam osiągnąć w tym zakresie poprawę, może tylko cieszyć. Ale obawiam się, że w tym roku już tak dobrze nie będzie – dodaje.
– Nominalne wynagrodzenia w Polsce powinny w tym roku wciąż dynamicznie rosnąć, średnio o ok. 10 proc. Ale przy ok. 14-proc. inflacji średnio w roku oznacza to realny spadek płac o kilka punktów procentowych – analizuje Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole Bank Polska. – Można założyć, że w Unii średnie płace też realnie spadną, ale nie tak mocno jak w Polsce. Tym samym postępów w realnej konwergencji płac w tym roku raczej nie będzie – dodaje Borowski.
Jak duży wpływ może mieć obecna sytuacja na wyrównywanie się poziomów życia w krajach UE? Czy Polska w ogóle ma szansę dogonić np. Niemcy pod względem płac, a jeśli tak, to kiedy? – To pytanie, które wszyscy lubią stawiać, a szczególnie politycy. Ale odpowiedź naprawdę nie jest prosta. Mamy skomplikowane, turbulentne czasy, trudno cokolwiek powiedzieć nawet w średnim terminie, nie mówiąc już o długim okresie. W każdym razie proces gonienia dochodów i wyrównywania poziomu życia do zachodniego to kwestia nie lat, tylko dekad – ocenia Kubisiak.
Czytaj więcej
Statystycznie wynagrodzenia rosną w Polsce tak szybko, że pokrywają straty wywołane przez wysoką inflację. Jednak tylko część pracujących, być może połowa, ma szansę na tak wysokie podwyżki. Zwykle są to ci, którzy zmieniają pracę.
Słabe perspektywy
Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek z Uniwersytetu Warszawskiego także ocenia, że realna konwergencja jest procesem bardzo żmudnym i bardzo wymagającym. – Przy czym kurs złotego wobec euro to jedno, ale najważniejszym czynnikiem są inwestycje przedsiębiorstw. Gdyby firmy inwestowały bardzo dużo w innowacje, nowe technologie, w robotyzację, itp., czyli we wszystko, co prowadzi do wzrostu wydajności pracy, wynagrodzenia rosłyby realnie znacznie szybciej i szybciej niż dotychczas moglibyśmy gonić Zachód – mówi ekonomistka.
Opinia dla „Rz”
Michał Brzeziński, Uniwersytet Warszawski
W obecnej sytuacji gospodarczej rzeczywiście może dojść do spowolnienia procesu realnej konwergencji, czyli wyrównywania różnic w poziomie życia między krajami UE. Ale nie oznacza to, że ten proces w ogóle się zatrzyma. Moim zdaniem dalej będzie postępować, tyle że coraz wolniej. Im wyższy poziom dochodów Polaków, tym trudniej nadrabiać dystans do krajów rozwiniętych. Jeśli chodzi o takie kraje, jak Hiszpania czy Włochy, które pod względem parytetu siły nabywczej dochodów są od nas bogatsze o ok. 30 proc., to może jesteśmy w stanie je dogonić w perspektywie 15 lat. Ale nie jestem pewien, czy jest to w ogóle możliwe w odniesieniu do takich krajów jak Niemcy, w końcu nawet w starej UE utrzymują się duże różnice. Potrzebowaliśmy przestawienia polskiej gospodarki na wyższy poziom rozwoju, opartego o innowacje. Pytanie, czy jesteśmy w stanie wygenerować trwały tego typu impuls?
Ale wytyka, że takich inwestycji dynamizujących rozwój naszej gospodarki niestety było w ostatnich latach bardzo mało. – Od 2016 r. firmy ograniczają skłonność do inwestowania, co wynikało z niepewności i zmienności otoczenia biznesowego np. w zakresie regulacji prawnych. Teraz dochodzi do tego niepewność wynikająca z wojny i pandemii, szoku cenowego na rynku energii czy skutków polityki gospodarczej w Polsce. Trudno w tym warunkach oczekiwać innowacyjnych inwestycji – dodaje Starczewska-Krzysztoszek.
Czytaj więcej
Radykalna poprawa na rynku pracy, zarówno pod względem tempa wzrostu wynagrodzeń, jak również dostępności miejsc pracy, ograniczyła w ostatnich latach zagrożenie ubóstwem wśród osób pracujących.
