Rz: Podróż samochodem z Kijowa do Krakowa zajęła panu 13 godzin. Dlaczego tak ważna dla pana była obecność na uroczystościach pogrzebowych?

Wiktor Juszczenko:

Ceniłem Lecha Kaczyńskiego i uważałem go za wielkiego przyjaciela. Podczas ceremonii pogrzebowej ktoś słusznie zauważył: dla niego najważniejsze były hasła „Bóg, honor, ojczyzna”. To nie był „tani” polityk. Podejmował się wielkich spraw, takich, które miały zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa. Wspólnie budowaliśmy tożsamość Polaków i Ukraińców oraz współpracę między naszymi krajami. Dla Lecha Kaczyńskiego sprawa stosunków polsko-ukraińskich była szczególnie istotna w kontekście budowania pozycji Polski w Europie. Zawsze starał się udowadniać, że Kijów ma silne poparcie ze strony Polski i jej przywódcy.

Czy można powiedzieć, że Ukraina straciła ambasadora jej interesów w Europie?

W pewnym stopniu tak. W tej części Europy nikt nie uprawiał bardziej skutecznej polityki niż Lech Kaczyński. Wielu Ukraińcom niełatwo było zrozumieć, dlaczego ich kraj jest tak ważny dla Polski i dla Zachodu. Kaczyński starał nam się to wyjaśnić. Działania mojego przyjaciela miały znaczenie strategiczne, choć być może nie przynosiły mu politycznej dywidendy w postaci wyższych ocen w sondażach.

Jak pan zareagował na tragiczną śmierć prezydenta i jego małżonki?

Przez dobrą chwilę nie mogłem dojść do siebie. Nie chciałem uwierzyć w to, co się stało. Potem był chaos informacyjny i sprzeczne doniesienia w sprawie katastrofy. Ale gdy tylko pojawiły się wiarygodne informacje, natychmiast zadzwoniłem do polskiego ambasadora na Ukrainie i złożyłem mu wyrazy współczucia. Nadal nie mogę pogodzić się z tym, co się stało.

Dziś wiele mówi się o polsko-rosyjskim pojednaniu po tragedii pod Smoleńskiem. Polska liczy na otwarcie archiwów w sprawie zbrodni w Katyniu. Wierzy pan w takie pojednanie?

Wiele krajów chce poprawy stosunków z Rosją, w tym zwłaszcza jej sąsiedzi. To samo dotyczy Polski, a także Ukrainy. Jednak pojednanie nie może odbyć się bez wybaczenia i bez przeprosin. Na słowo „przepraszam” pozwalają sobie państwa demokratyczne. Tam, gdzie jest zrozumienie, czemu to ma służyć. Bo przecież nie chodzi o poniżanie kogoś.

Jak pan ocenia postawę polskiego społeczeństwa w obliczu tej tragedii?

Polacy w wielkim stopniu przypominają Ukraińców, są tak samo serdecznym, ufnym narodem. Bardzo dbają o swą tożsamość narodową. Podobnie jak Ukraińcy potrafią się kłócić, także w polityce. Jednak pięć lat temu, gdy zmarł papież Jan Paweł II, Polska się zjednoczyła, zarówno w sensie politycznym, jak i ludzkim. Śmierć prezydenta Kaczyńskiego i jego współpracowników skłoniła wielu Polaków do tego samego.