W słońcu i w cieniu

– Dwa są urugwajskie cuda: futbol i literatura. Jak to możliwe, że kraj, który ma tylu mieszkańców co dzielnica Buenos Aires, wygrał dwa mistrzostwa olimpijskie i dwa mundiale? – pytał kiedyś Eduardo Galeano, jeden z tych, którzy piłkę i pisarstwo połączyli w Urugwaju więzami nie do rozerwania.

Galeano to jeden z najważniejszych twórców na południowej półkuli. Jego „Otwarte żyły Ameryki Łacińskiej” są biblią tamtejszych lewicowców i alterglobalistów, właśnie tę książkę dał Barackowi Obamie Hugo Chavez przy pierwszym spotkaniu. Ale równie znany jest „Futbol w słońcu i w cieniu” – historia piłki i mundiali pisana sercem. Ze słynnym wstępem: „Jestem żebrakiem dobrej gry. Chodzę po świecie z wyciągniętą ręką i proszę na stadionach: jakieś ładne zagranie, na miłość boską”.

Kiedyś, gdy Galeano nie był jeszcze prorokiem latynoamerykańskiej lewicy, piłkarz Oscar Washington Tabarez pożyczał jego pierwsze książki dziennikarzom, zachęcając: czytajcie, on kiedyś będzie wielki. Jak się okazało, obaj są wielcy. Tabarez, o którym mówią: dobry człowiek, a dopiero potem świetny trener, doprowadził Urugwaj w RPA do pierwszego od 40 lat półfinału mundialu. Kto widział z bliska i słyszał jego przemowę do piłkarzy przy ławce przed dogrywką ćwierćfinału, temu pewnie do dziś ciarki nie zeszły z pleców. To jeden z wielu wyjątkowych trenerów, których dała ostatnio futbolowi Ameryka Południowa.

Ludzi o wielu pasjach i nienagannych manierach, z charyzmą, takich jak Marcelo Bielsa prowadzący Chile, Gerardo Martino, trener Paragwaju, Manuel Pellegrini, chilijski inżynier, który próbował zbudować coś trwałego w Realu Madryt, ale mu przerwano już po roku. Albo inny Urugwajczyk Martin Lasarte: niespełniony architekt, kinoman zaczytany w książkach o psychologii, który właśnie wprowadził do Primera Division Real Sociedad.

[srodtytul]Błękitny szalik[/srodtytul]

Dziś przed Tabarezem i jego Urugwajem walka o finał z Holandią, którą Galeano nazwał kiedyś swoim „ulubionym zespołem z Ameryki Łacińskiej”, ale to było jeszcze w czasach, gdy Holendrzy nie grali z niemieckim wyrachowaniem. Sam pisarz pewnie znów stanie na placu Niepodległości w Montevideo, z błękitnym szalikiem, w środku urugwajskiej zimy, przed jednym z wielkich ekranów.

Tak oglądał poprzednie mecze, łącznie z dreszczowcem w ćwierćfinale z Ghaną. Razem z tłumem tych, którzy po pierwsze lubią być w takich chwilach razem, a po drugie nie rozumieją, dlaczego za oglądanie mundialu 2010 w domach muszą płacić, skoro np. autostrady są w Urugwaju za darmo.

Niezgoda na rzeczywistość to jedna z cech tamtejszego kibicowania. Sprawozdania z meczów w urugwajskiej prasie są kwieciste, nawet jak na latynoamerykańską normę i pełne marzeń o tym, że będzie kiedyś znowu czysty futbol, bez FIFA, którą tu nazywają Międzynarodowym Funduszem Walutowym Futbolu. Być porównanym do MFW to w tej części świata obelga dużego kalibru.

A nie być marzycielem w Urugwaju trudno. W drugim najmniejszym kraju Ameryk, wciśniętym między Argentynę i Brazylię, na ziemi pierwszych piłkarskich mistrzów świata i znawców futbolu, którzy musieli przez ostatnie dziesięciolecia patrzeć, jak ich futbol coraz bardziej się degeneruje. Liga robiła się zapyziała, kto chciał się rozwijać, musiał szybko wyjeżdżać do Europy albo najpierw do Argentyny, na drugą stronę La Platy, jak Diego Forlan, który na nazwisko zapracował w Independiente Avellaneda.

Z reprezentacją nie było wiele lepiej. Z ducha „garra charrua”, walki przeciw potęgom, wzięła tylko przyzwolenie na wszelkie chwyty. Połamała kilka kości, pokazała światu takich mistrzów twardej gry, jak Paolo Montero czy Jose Batista, wciąż – od 1986 roku – rekordzista, jeśli chodzi o najszybszą czerwoną kartkę pokazaną na mundialu. Szwajcaria Ameryki Południowej, najlepiej wykształcone społeczeństwo kontynentu, dostawała futbol prymitywny.

Nie żeby obecna reprezentacja miała samych aniołów. Nicolas Lodeiro dostał pierwszą czerwoną kartkę tych mistrzostw, z Holandią nie zagra Luis Suarez, który zatrzymał w meczu z Ghaną lecącą do bramki piłkę „ręką Boga” albo, jak pisze afrykańska prasa, „ręką diabła”. Ale przynajmniej jest co wspominać poza faulami.