Mamy dziś trzy Polski

Rz: Czego Polacy oczekują od władzy?

Prof. Edmund Wnuk Lipiński, socjolog, honorowy rektor Collegium Civitas :

Zależy, którzy Polacy, której Polski.

Nie mamy jednej Polski?

Mamy trzy Polski. Nie hierarchizując, pierwsza Polska to Polska zainteresowana sprawami publicznymi, której obywatele zachowują się w swoich rolach racjonalnie. Druga Polska to Polska również zainteresowana sprawami publicznymi, ale zachowująca się w swoich rolach obywatelskich raczej jak sekta, organizacja quasi-religijna. Trzecia Polska nie korzysta z postaw obywatelskich i w ogóle nie jest zainteresowana życiem publicznym, jest zagłębiona w życiu prywatnym.

Która jest najsilniejsza?

Polacy zniechęcają się do polityki. Duża część, niekiedy większość, nie chce głosować w wyborach. Polska pod tym względem znajduje się na ostatnim miejscu wśród krajów demokratycznych, które wyłoniły się z bloku sowieckiego. A to pokazuje, że trzecia Polska jest stosunkowo duża i porównawczo największa. Dla dużej części Polaków nie jest istotne, kto rządzi. Nie jest istotne, w jakim kierunku podąża kraj. Nie widzą związku między makropolityką a swoim własnym życiem i przyszłymi losami.

Walka o Polskę rozgrywa się między grupą pierwszą a drugą?

Konflikty i walka o władzę są w demokracji czymś naturalnym. Jednak te dwie Polski komunikują się innymi językami. Jedna mówi w języku interesów i wartości definiowanych racjonalnie. Druga mówi w kategoriach wiary.

Od kiedy trwa ten podział?

Dzisiejszy podział Polski jest skarykaturyzowanym podziałem, który jest od zawsze w nas zakodowany. To podział między pozytywistami  a romantykami. Ta druga, romantyków, należy do tych, którzy uważają, że Polska jest Chrystusem narodów – cierpiącym i zewsząd otoczonym przez stado wilków, które chcą ją pożreć, a szczególne losy wyznaczyła Polsce historia.

Ta pierwsza, to Polska pozytywistów, którzy uważali, że to są fanaberie i fantasmagorie, które ściągają Polaków z właściwej drogi, a najważniejsze jest, żeby się kształcić, rozwijać, budować kraj, drogi, infrastrukturę, budować niezależność gospodarczą itd.

Dwie Polski mają swoich przywódców?

Partią romantyczną jest PiS plus zaplecze literacko- -publicystyczne, które wokół partii Jarosława Kaczyńskiego orbituje. Partią pozytywistyczną jest PO.

Która grupa jest silniejsza?

Po katastrofie smoleńskiej – romantycy. Pozytywiści  jednak nie przejdą na stronę romantyków. Czekają na odrodzenie się swojej reprezentacji.

Co było momentem przełomowym w dominacji romantyków?

Katastrofa smoleńska i początek drugiej kadencji rządu Donalda Tuska, w której premiera zawiódł słuch społeczny. Polacy oczekiwali nowego otwarcia po Platformie. Oczekiwano nowego programu, który będzie mniej pozytywistyczny, a jednak troszkę bardziej romantyczny. Lider PO nie wyczuł nastrojów społecznych do dziś.

Nowym otwarciem nie jest rekonstrukcja rządu?

Rekonstrukcji rządu Polacy nie odebrali jako nowego otwarcia. Polacy widzą, że PO przechodzi wewnętrzny kryzys i tarcia. W każdej partii są tarcia, ale na ogół opinia publiczna rozumie, na czym one polegają. W przypadku PO tarcia wewnątrzpartyjne są dla opinii społecznej niezrozumiałe. Polacy nie rozumieją sporu między Grzegorzem Schetyną a Tuskiem. Powrót do tandemu Tusk-Schetyna uspokoiłby sytuację. Dzisiaj PO zamiast rządzić i prowadzić Polaków, większość energii traci na wewnętrzne konflikty. Donald Tusk gdzieś się pogubił. Ulotnił się słynny pragmatyzm premiera. Szef PO choćby dla uspokojenia nastrojów społecznych powinien zawrzeć wewnątrzpartyjne sojusze.

Co jeszcze osłabia Platformę?

Zużycie materiału. Wielkim sukcesem politycznym jest sprawowanie rządów przez dwie kadencje. Jeśli partia rządzi trzy kadencje, to jest to ewenement. Ludzie cieszą się z normalności i stabilizacji, ale za długo wytrzymać w niej nie mogą. Potrzebują czegoś nowego.  Na tym polega gospodarka rynkowa, życie w wolności i demokracji. Potrzeba nowych perspektyw. Jeśli partia tych perspektyw nie daje, to wpada w rutynę i zużywa się jeszcze bardziej.

Partia Donalda Tuska ma szansę rządzić trzecią kadencję?

Wiele zależy od wyborów do Parlamentu Europejskiego. Przed serią wyborów PO będzie musiała pokazać, że jest ugrupowaniem spójnym. Nie wiem, czy to spójność Platformy zależy tylko od premiera, bo patrząc na zaufanie do Donalda Tuska, widać, jak bardzo zużywa się jego autorytet. Do rządu weszły osoby, które poza wicepremier Elżbietą Bieńkowską nie dają poczucia przełomu.

Kto mógłby być następcą  premiera Donalda Tuska?

Elżbieta Bieńkowska mogłaby być następcą premiera Tuska, jeśli zda test życia, który zafundował pani minister premier, powierzając jej funkcję wicepremiera i oddając dwa duże i trudne resorty. Donald Tusk, jako jedna twarz PO, sam może już więcej nie wygrać wyborów swojej partii. Trzecia kadencja rządów PO jest coraz mniej prawdopodobna.

Polacy chcą rządów romantyków?

Polacy już raz wybrali romantyków i po dwóch latach zdecydowali, że to jednak nie to.

Wielu Polaków wierzy, że 10 kwietnia doszło do zamachu.

Nie sprawdziła się polska  część polskiej nauki. W swoich rolach akademickich wystąpili ludzie, którzy wypowiadali się jako eksperci w sprawach, które nie są ich specjalnością. Uczony, który był w zespole Antoniego Macierewicza, kłamał publicznie. Jeśli kłamie naukowiec, a podstawą rzetelnego działania naukowego jest dochodzenie do prawdy, to uderza w całe środowisko akademickie. Należałoby sprawdzić wszystkie badania prof. Rońdy i czy on nie blefował już wcześniej. Jeśli prof. Rońda sam tworzył dane, na podstawie których definiował pewne teorie, to jest to szkodliwe dla autorytetu naukowca. Środowisko akademickie zbyt późno zareagowało na nadużywanie autorytetu nauki do walki politycznej. Warsztat metodologiczny musi być przejrzysty i dostępny dla dowolnego każdego innego naukowca, który jeśli będzie chciał pójść tą samą ścieżką badań, to będzie miał możliwość sprawdzenia, czy dostanie te same wyniki. To kryterium intersubiektywnej sprawdzalności. Jeśli warsztat metodologiczny i dowody są tajne, to jest to magia, a nie nauka.

Co gdyby naukowcy Collegium Civitas chcieli przystąpić do zespołu Macierewicza?

Jeśli występowaliby w ramach swojej specjalizacji i byliby w stanie pokazać sposób dochodzenia do wniosków poprzez warsztat metodologiczny, który byłby jawny, wszystko byłoby w porządku.