Odlatujący Władimir Lenin

W niedzielę późnym wieczorem w centrum Charkowa odbyła się manifestacja na placu Wolności. Od 1963 roku stał tam największy na Ukrainie i w Europie pomnik Lenina: posąg miał 8,5 metra, a jego postument – 13,7 metra. Kilka tysięcy osób otoczyło go i po dziesiątej wieczorem (miejscowego czasu) został obalony na ziemię. W nocy resztki rozbitego pomnika wywiozły służby miejskie.

„Wcześniej czy później pomniki Lenina runą i w Rosji!" – na wieść o tym napisał na Twitterze doradca ukraińskiego ministra spraw wewnętrznych Anton Heraszczenko. W Rosji do dziś stoi około 1,8 tysiąca pomników i około 20 tys. popiersi Lenina.

Od lutego pod charkowskim pomnikiem zbierały się wiece tzw. anty-Majdanu, czyli zwolenników Rosji. Kilkakrotnie dochodziło tam do starć między nimi a zwolennikami jedności Ukrainy. W niedzielę zebrali się – według Heraszczenki – „ultrasi Metalista (miejscowego klubu piłkarskiego), zwolennicy organizacji patriotycznych, kilka tysięcy zwykłych charkowian". Kilka osób za pomocą szlifierek kątowych podcięło nogi posągu, a pozostali ściągnęli go z postumentu za pomocą dwóch lin.

W poniedziałek od rana pod opustoszały postument zaczęli przychodzić mieszkańcy miasta (głównie zwolennicy partii komunistycznej), przynosząc kwiaty i próbując zmyć napisy „Sława Ukrainie" oraz ukraińskie herby z cokołu. Przychodzą też przeciwnicy Lenina, między obu grupami dochodzi do gwałtownych polemik. Zarówno podczas obalania pomnika, jak i następnego dnia milicja nie interweniowała. Jedynie w poniedziałek aresztowano jednego komunistę za wygrażanie pistoletem pneumatycznym.

„Pomnik Lenina jest symbolem związku z Rosją, a na Ukrainie rządzi faszystowska junta"

– To symboliczny moment w historii Ukrainy, tym bardziej że do niedzieli był to największy pomnik Lenina w Europie – powiedział „Rz" kijowski politolog Ołeksandr Palij. Rozbicie pomnika w Charkowie ma ogromne znaczenie psychologiczne. Miasto było stolicą radzieckiej Ukrainy do 1934 roku. Obecnie jest drugim co wielkości miastem kraju, nieformalną stolicą jego wschodniej części, z bardzo silnymi wpływami rosyjskimi.

W kwietniu ukraińskim władzom z trudem udało się opanować próby zajęcia miejscowych budynków publicznych przez separatystów (jak w Doniecku). Kilkadziesiąt osób zostało wtedy aresztowanych. – Ostatnie badania wskazują, że zaledwie trzy procent mieszkańców obwodów charkowskiego i odeskiego chciałoby ewentualnego odłączenia się od Ukrainy – mówi Palij.

– Dla mieszkańców Charkowa pomnik Lenina jest symbolem związku z Rosją. Wydarzenia z Charkowa świadczą jedynie o tym, że na Ukrainie rządzi faszystowska junta, a kraj ten przekształca się w więzienie gestapo – powiedział „Rz" rosyjski polityk Siergiej Markow.

Mer miasta Giennadij Hernes zapowiedział, że pomnik zostanie odbudowany. „Po zamachu mer jeździ wózkiem inwalidzkim (w kwietniu został postrzelony) i jego władza jest jedynie formalna" – uważa kijowska korespondentka „Kommiersanta" Janina Sokołowskaja.

Władze Charkowa już raz chciały odbudować pomnik Lenina. W 2013 roku ówczesny gubernator Nikołaj Dobkin obiecywał, że zrobi to – tyle że w Kijowie. 8 grudnia manifestanci związani z Majdanem zwalili tam 3,5-metrowy posąg Lenina stojący w centrum stolicy. Na ocalałym postumencie planowane jest postawienie pomnika „złotej muszli klozetowej" – symbolu rządów zbiegłego prezydenta Janukowycza.

Pierwszy pomnik Lenina obalono na Ukrainie w 1990 roku we Lwowie. W ciągu następnego roku dokonano tego również w wielu miejscowościach, ale prawie wyłącznie na terenie zachodniej Ukrainy.