Jaką rolę spełnia BGK jako operator Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych? Jesteście administratorem czy ta rola jest bardziej skomplikowana?
BGK pełni rolę operatora Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych. Funduszem zarządza Ministerstwo Obrony Narodowej i ono decyduje, jak i na co przeznaczane są środki z FWSZ. Wszystko to dzieje się w ścisłej współpracy z Ministerstwem Finansów.
Głównymi zadaniami BGK jako operatora są pozyskiwanie finansowania i obsługa jego przepływów. To także wynegocjowanie jak najlepszych warunków związanych z finansowaniem zawieranego przez rząd kontraktu. Te warunki każdorazowo są akceptowane przez Ministerstwo Finansów. Ważne jest nie tylko, co kupujemy, ale czy kraj sprzedający daje nam wsparcie w postaci ubezpieczenia eksportowego, czy gwarantowania kredytu, co ma wpływ na koszt finansowania. Koszt tego pieniądza nie jest istotnie wyższy od tego, gdyby wyemitować obligacje Skarbu Państwa, a w przypadku kredytów z gwarancjami kraju dostawcy sprzętu udawało się nam kilkukrotnie schodzić poniżej rentowności obligacji skarbowych. W ramach obsługi FWSZ jesteśmy odpowiedzialni również za przygotowanie planu finansowego funduszu zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Obrony Narodowej, zarządzamy płynnością funduszu, prowadzimy obsługę rachunków i ewidencję księgową oraz cykliczną sprawozdawczość z realizacji planu finansowego funduszu. Typowe czynności bankowe.
Jak wyglądają parametry finansowe funduszu?
Planowane wpływy na rok bieżący to 76,3 mld zł, w tym 14,0 mld zł z budżetu MON oraz 60,6 mld zł z finansowania dłużnego. Planowane wydatki obejmują 65,4 mld zł z przeznaczeniem na cele Programu Rozwoju Sił Zbrojnych oraz 10,8 mld zł z tytułu organizacji i obsługi finansowania dłużnego.
Czy poza funduszem BGK jest gotów wspierać przedsięwzięcia obronne?
BGK aktywnie wspiera wszystkie działania rządu, które mają na celu bezpieczeństwo i rozwój gospodarki. Śledzimy też inicjatywy na poziomie międzynarodowym, bo rola takiej instytucji jak BGK może być istotna. Jedną z takich inicjatyw jest instrument SAFE, czyli najnowszy program Komisji Europejskiej polegający na niskooprocentowanych pożyczkach na wzmocnienie obronności. Kolejnym ważnym elementem jest decyzja rządu, zatwierdzona przez Komisję Europejską, o przesunięciu części środków z Krajowego Planu Odbudowy na obronność. Wszystko wskazuje na to, że powstający Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności zostanie ulokowany w BGK. Przewidujemy, że rola BGK w finansowaniu sektora obronnego będzie rosła. Widzimy tu możliwości współdziałania, w ramach którego zsynchronizowane zostaną fundusze europejskie, komponent krajowy i lokalny, a także potencjalna współpraca w ramach na przykład Tarczy Wschód z państwami Europy Środkowo-Wschodniej.
Dlaczego pojawiają się trudności z finansowaniem modernizacji polskich sił zbrojnych?
Zacząć należy od pewnego kontekstu: wydatki na uzbrojenie i sprzęt wojskowy w każdym kraju są wypadkową możliwości budżetowych i priorytetu, jakim są zdolności obronne. O tym, jak nierówno rozkłada się ta krzywa, świadczą negocjacje i presja na szczycie w Hadze, aby kraje NATO zobowiązały się do osiągania poziomu 5 proc. PKB na wydatki obronne. W tym kontekście Polska, która w tym roku przeznaczy ok. 4,7 proc. PKB, jest w zdecydowanej czołówce wśród krajów UE. W wartościach bezwzględnych nasze nakłady na obronność ustępują tylko tym z Niemiec, UK i Francji. W Polsce od co najmniej 2022 roku istnieje polityczny konsensus ws. konieczności zwielokrotnienia wysiłków dla modernizacji sił zbrojnych.
Jeśli chodzi o źródła finansowania modernizacji, to do tej pory opierały się one na dwóch filarach: części 29. budżetu państwa, której dysponentem jest minister obrony narodowej, oraz od 2022 roku Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, którego operatorem jest BGK. Dodatkowo polska prezydencja w Radzie UE doprowadziła do przyjęcia dofinasowania sektora obronnego ze środków unijnych, z mechanizmu SAFE. Komisja Europejska przedstawiła niedawno plan ReArm Europe, który dodatkowo umożliwia wyłączenie części wydatków na obronność z tzw. klauzuli nadmiernego deficytu, co dodatkowo zwiększa tzw. przestrzeń fiskalną dla finansowania obronności ze środków budżetowych.
Odrębnym tematem jest natomiast wciąż niesatysfakcjonujący dostęp do komercyjnych kredytów dla sektora obronnego. W Europie sektor obronny przez ostatnią dekadę był często klasyfikowany przez banki jako obszar podwyższonego ryzyka etycznego. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Komisję Europejską około 40 proc. małych i średnich przedsiębiorstw działających w sektorze obronnym w ubiegłych latach wskazywało na trudności z dostępem do finansowania, ale po agresji Rosji na Ukrainę i wzroście zagrożeń geopolitycznych nastąpiła stopniowa redefinicja podejścia do ESG, z próbami pogodzenia celów klimatycznych i bezpieczeństwa. Również ten aspekt dostrzega Komisja Europejska, przedstawiając propozycję uproszczeń przepisów dla wydatków obronnych, tzw. Defence Omnibus, w którym projekty zwiększające zdolności obronne będą mogły być wyłączane z klasyfikacji ESG.
Jakie w ocenie BGK jest zainteresowanie finansowaniem projektów związanych z bezpieczeństwem?
W obliczu wojny w Ukrainie oraz zmieniającej się sytuacji geopolitycznej za prezydentury Donalda Trumpa możemy mówić o znaczącym wzroście liczby projektów z sektora obronnego i ogólnie – związanych z bezpieczeństwem. Z perspektywy BGK UE nie brakuje zasobów na finansowanie tego typu projektów. Jak potwierdzają raporty Maria Draghiego i Enrica Letty, problem leży gdzie indziej: pilnie potrzebujemy stworzyć jednolity europejski rynek obrony. Wspólne zakupy obronne są nie tylko tańsze, ale także tworzą wspólne standardy technologiczne i interoperacyjność. Dlatego też takie rozwiązanie jest preferowane w przyjętym przez Radę UE instrumencie SAFE. Stworzenie międzyrządowych ram finansowania jest konieczne, aby ułatwić zaufanie między państwami członkowskimi w zakresie wspólnych wydatków na obronę. Najlepszym narzędziem wspierającym i przyspieszającym ten proces jest poleganie na instytucjach finansowych, które są interfejsem między sektorem publicznym i prywatnym. Wykorzystanie krajowych instytucji bankowych jest prostym i łatwo dostępnym rozwiązaniem.
