Sondaże nie zmienią sytuacji w wymiarze sprawiedliwości

Badania przeprowadzone przez konsorcjum IBC Group & Homo Homini na próbie 1500 osób miały dać odpowiedź Ministerstwu Sprawiedliwości na pytanie, co myślą Polacy o pracy sądów i prokuratur, policji, komorników, adwokatów. Z artykułu G. Zawadki „Kiepskie sądy i prokuratury” („Rz” z 23 marca) wyłania się tragiczny obraz wymiaru sprawiedliwości: aż 44 proc. respondentów jest niezadowolonych – ale czy z sądownictwa?

[srodtytul]Jaki był sens tego badania[/srodtytul]

Czy przedstawione respondentom pytania były sprecyzowane czy ogólne, bo trudno porównywać zaufanie do prokuratorów z zaufaniem do sędziów, radców prawnych, adwokatów czy komorników. Nie mówiąc już o policji, której nie da się zaliczyć do wymiaru sprawiedliwości, ale cieszy fakt, że w końcu społeczeństwo ma do niej pełne zaufanie. Radcy prawni i adwokaci wykonują pracę usługową w stosunku do społeczeństwa w przeciwieństwie do prokuratorów czy sędziów, dlatego trudno byłoby z wyników ankiety wywnioskować do kogo tak w rzeczywistości badani nie mają zaufania. Trudno też porównywać zadania sędziów i prokuratorów, jako że znacznie od siebie odbiegają.

Do kogo więc w rzeczywistości respondenci nie mają zaufania?

Badani uważają, że wyroki, które zapadają w Polsce, są niesprawiedliwe. Z reguły ludzie osądzani są zadowoleni z orzeczenia tylko wtedy, gdy jest ono na ich korzyść – jest to stara i znana od zawsze prawda.

Sędziowie wydają wyroki na podstawie przepisów prawa.

Czy w związku z tym prawo jest złe, czy też osoby niezadowolone po prostu go nie znają – na te pytania sondaż nie dostarczył odpowiedzi.

Prokuratorzy podlegają ministrowi sprawiedliwości, a więc to od niego zależy jakość ich pracy. Przepisy prawa, w tym procesowe, stanowione są przez władzę ustawodawczą i wykonawczą. Gdyby były doskonalsze, może i społeczeństwo lepiej oceniałoby wymiar sprawiedliwości.

Czemu więc tak naprawdę miał służyć przeprowadzony sondaż i czy jego wyniki są obiektywnym miernikiem dla oceny pracy sądów i sędziów?

[srodtytul]W sklepie z obuwiem nie kupi się mleka[/srodtytul]

Powodem całego zła jawi się korupcja. Wszechobecna, modna i tłumacząca wszystko. Korupcja wśród polityków, lekarzy, urzędników oraz w sporcie. Gdzie nie można znaleźć racjonalnych rozwiązań i powodów, tam ona natychmiast się pojawia i tłumaczy wszystko.

O pracy sądów czy sędziów społeczeństwo jest słabo informowane. Większość informacji to sensacje medialne o domniemanych patologiach w środowisku sędziowskim – nieprostowane nawet wówczas, gdy okazują się nieprawdziwe – bądź o zbrodniach, do których by nie doszło, gdyby nie złe orzeczenia sądów. Duże zainteresowanie okazywane jest też rozprawom związanym z osobami publicznymi. Informacje są często niezrozumiałe, i dlatego budzą emocje, wątpliwości i sprzeciw.

Natomiast w sprawach cywilnych zawsze są dwie strony, z których ta, która proces przegrywa, zawsze jest niezadowolona z orzeczenia; w sprawach karnych niezadowolenie z wyroku manifestują oskarżeni, bo dla nich każda kara jest za surowa i pokrzywdzeni, dla których – odwrotnie – wymierzona kara przeważnie jest zbyt łagodna. Nierzadko niezadowolenie z orzeczeń prezentują pełnomocnicy procesowi stron (jest to wliczone w cenę usługi). Politycy również nie są wolni od emocji i głoszą światu swoje niezadowolenie, a nawet frustrację, zawsze wtedy, gdy orzeczenie nie poszło po ich myśli.

Niewątpliwie rację ma były minister sprawiedliwości Zbigniew Ćwiąkalski, który apeluje, aby do wyników sondaży czy ankiet podchodzić bardzo ostrożnie.

„Obywatele są bierni i nie chcą docierać do informacji, które pomogłyby im nie czuć się bezradnymi” – łatwiej narzekać, no i zawsze można znaleźć winnych niepowodzeń.

Dużą rolę w zmianie tej sytuacji mogłyby odegrać media, dziennikarze, a także różnego rodzaju organizacje i fundacje – ale po co? Przy właściwej edukacji: w jakiej sprawie i do kogo należy się zwrócić, czego dopełnić, gdzie szukać pomocy, a gdzie i u kogo porady – społeczeństwo nie byłoby zagubione i może wtedy czułoby się bardziej bezpieczne i miało zaufanie do wymiaru sprawiedliwości. W końcu tak jak mleka nie kupuje się w sklepie obuwniczym, tak nie jest obojętne, do kogo należy się zwracać w sprawach sądowych. Może wówczas każda niezrozumiała decyzja sądów nie byłaby rozpatrywana w kontekście „kto kogo przekupił, kto kogo znał lub komu się czegoś nie chciało”.

Skutki takiego myślenia wyrządzają niepowetowaną krzywdę tysiącom sędziów, którzy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, w odniesieniu do konstytucji i ustaw, zgodnie z wiedzą, doświadczeniem życiowym, a zwłaszcza materiałem dowodowym zawartym w aktach sprawy.

[srodtytul]Sędziowie chcą sprawnie orzekać[/srodtytul]

Za obrazę przepisów prawa i zachowanie niezgodne z kodeksem etyki sędziowskiej odpowiadają przed sądem dyscyplinarnym. W przypadkach podejrzenia o korupcję lub inne nadużycia prokuratorzy występują do sądu o uchylenie immunitetu i gdy zarzuty są chociaż prawdopodobne, sędzia odpowiada przed sądem w sprawie karnej. Indywidualne osoby też występują z takimi wnioskami.

Oczywiście wyników sondaży nie można lekceważyć. Opinia publiczna jest ważnym czynnikiem politycznym. Muszą się z nią liczyć osoby publiczne mające bezpośredni wpływ na kształtowanie prawa oraz osoby, których ona dotyczy, czyli środowisko sędziowskie.

W wymiarze sprawiedliwości z pewnością można dostrzec szereg nieprawidłowości. Procesy ciągną się miesiącami, latami. Przegrywamy procesy w Strasburgu z powodu przewlekłości postępowań, stosowania ponad miarę tymczasowych aresztowań itp. Są to mankamenty denerwujące nie tylko społeczeństwo, ale też i sędziów, którzy dostrzegają niedociągnięcia systemowe i ustrojowe w wymiarze sprawiedliwości. Sędziowie też chcą sprawnie i szybko orzekać, chociażby tak jak to uczyniła ich koleżanka w Austrii w głośnej sprawie Josefa Fritzla, w której wyrok zapadł w cztery dni. Przy naszej procedurze podobna sprawa trwałaby co najmniej rok, a może i dłużej.

Może więc pytanie: „co zmienić w wymiarze sprawiedliwości”, byłoby właściwszym tematem badania zleconego przez MS i dostarczyłoby wartościowych pomysłów do realizacji projektu pod nazwą „Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości”?