Sąd pouczy podsądnego

Obecnie obowiązki sądu w zakresie pomocy stronom postępowania, które nie korzystają z pomocy profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcy prawnego), są marginalne.

Sąd może zwrócić uwagę na celowość ustanowienia adwokata, a w sprawach o alimenty lub o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym poucza (powoda) o roszczeniach wynikających z przytaczanych faktów (art. 212 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/1900_89/DU1964Nr%2043poz%20296a.asp]kodeksu postępowania cywilnego[/link]). Poucza też o środkach odwoławczych i zasadach ich wnoszenia. I choć sędzia wreszcie ma ogólne wskazania do pouczeń (art. 5 k.p.c.), to [b]w ostatnich latach trend był taki, że sędzia nie wspierał stron. Choćby po jednej stawał wytrawny prawnik, a po drugiej biedny opuszczony człowiek. [/b]

[srodtytul]Samotny kontra państwo[/srodtytul]

Tak było np. w ostatni czwartek przed warszawskim Sądem Apelacyjnym. Rozpoznawał on sprawę Henryka W., rolnika spod Sochaczewa, który skierował pozew przeciw policji za niedopełnienie obowiązków. Zażądał 150 tys. zł, ale nie potrafił uzasadnić, jak wyliczył tę kwotę. Poza oskarżeniami policji, o której twierdził, że nie reaguje na jego wezwania, nie miał przed sądem nic więcej do powiedzenia.

Takie sprawy w polskich sądach to chleb powszedni. Być może zmianę przyniosą propozycje, które znalazły się w noweli k.p.c.

[srodtytul]Nowe obowiązki sądu[/srodtytul]

Zgodnie z nią sąd ma pouczać stronę występującą bez adwokata o terminach przedstawiania faktów i dowodów oraz skutkach ich niedochowania (art. 217), o skutkach prawnych przyznania faktów, a także milczenia przed sądem (art. 229 – 230), wreszcie o negatywnych skutkach niezastrzeżenia do protokołu uchybień procesowych sądu (art. 162).

Nowe obowiązki sądu mają, jak głosi uzasadnienie, zapewnić lepsze poinformowanie uczestników postępowania o regulacjach, których zastosowanie może mieć negatywne konsekwencje procesowe. Pouczenia w trakcie rozprawy powinny zostać wpisane do protokołu.

– [b]To bardzo dobre posunięcie. Wobec obecnego skomplikowania spraw strona bez prawnika nie zdoła bronić skutecznie swoich praw[/b] – mówi adwokat Krystyna Kopińska.

– Aby zachować równość szans, stronie działającej bez adwokata należy się pouczenie ze strony sędziego o skutkach czynności lub zaniechań. Wykonanie takiego przepisu będzie zależało od sędziów. Dobry pouczy rzetelnie i nie naruszy przy tym zasady bezstronności, inny zapisze formułkę do protokołu i uzna sprawę za załatwioną – uważa adwokat Andrzej Michałowski.

Jeszcze bardziej sceptyczny jest adwokat Jerzy Naumann.

– W latach 1990 – 2009 dokonano w kodeksie postępowania cywilnego ponad 100 zmian, podczas gdy od 1964 do 1990 r. zaledwie 14. Wystarcza to za komentarz w sprawie jakże szkodliwego majstrowania przy procedurze cywilnej. Obecnie planowana nowela utrzymuje się w nurcie ustawicznego psucia procesu cywilnego – twierdzi mecenas.

[ramka]OPINIA

[b]Marcin Łochowski, sędzia cywilny z Sądu Okręgowego Warszawa-Praga[/b]

Wielu tych pouczeń udzielałem jako sędzia już teraz, co odnotowywałem w protokole, choć to wynikało z ogólnego obowiązku – aby protokół oddawał rzeczywisty przebieg rozprawy. Rozszerzenie tych obowiązków i wyraźne ich wypunktowanie zapewne zwiększy rolę sądu w tym obszarze. Takie pouczenia są najważniejsze na początku procesu, gdyż później błędy trudno naprawić. Tym bardziej będą wskazane, że model procesu zmierza do koncentracji dowodów na jego początku i ograniczenia możliwości powoływania ich później (wykładamy karty na stół). Nie przypuszczam, żeby to jakoś zrewolucjonizowało proces cywilny, ale może sprawić, że równość stron będzie bardziej realna, a proces bardziej sprawiedliwy.[/ramka]

[i][b]etap legislacyjny[/b] uzgodnienia międzyresortowe[/i]

[ramka]