Powolny postęp w ratowaniu euro

Szczyt szefów państw i rządów Unii Europejskiej  13 i 14 grudnia, a także poprzedzające go spotkanie ministrów finansów jest znaczącym krokiem w kierunku uzupełnienia architektury strefy euro. Ale nie spełnia oczekiwań, jakie w nim pokładano.

Systemowe rozwiązanie

Zacznijmy od unii bankowej. Kiedy zdecydowano o jej stworzeniu 29 czerwca, rynki słusznie zinterpretowały ten projekt, jak znak, że ocena kryzysu euro przez europejskich przywódców się zmieniła się. Do tamtego momentu zachowywali się oni tak, jakby wierzyli, że proste zaostrzenie istniejących reguł budżetowych wystarczy do budowania zaufania do euro. W czerwcu jednak uznali, że wstrzymanie przepływów finansowych w strefie euro ma głębsze przyczyny. I unia bankowa została pomyślana jako pierwszy komponent systemowej odpowiedzi na systemowy problem.

Razem z ogłoszonym przez Europejski Bank Centralny nowym programem zakupu obligacji miała służyć przekonaniu rynków, że najgorsze nie musi się wydarzyć.

Jednolity nadzór

Ministrowie finansów uzgodnili teraz pierwszy krok w kierunku unii bankowej: stworzenie mechanizmu jednolitego nadzoru (ang. Single Supervisory Mechanism – SSM).

Osiągnięty kompromis wydaje się dobry. Europejski Bank Centralny będzie miał silną pozycję i będzie odpowiadał w całości za funkcjonowanie SSM. Będzie bezpośrednio nadzorował banki, ale w zróżnicowany sposób, zależnie od ich wielkości.

Limit 30 mld euro oznacza, że pewnie 85 procent aktywów, na które składa się ponad 180 banków w strefie euro, znajdzie się pod bezpośrednią kuratelą EBC. Komunikat prasowy sugeruje, że EBC także będzie miał prawo przypatrywania się bankom poniżej tego limitu, co zmniejszy motywację do manipulowania wielkością aktywów tylko w celu znalezienia się poniżej lub powyżej limitu.

Ojcowie założyciele wspólnej waluty mieli świadomość konieczności uzupełnienia unii walutowej unią fiskalną, ale trudne wybory pozostawili przyszłym decydentom

Jest to istotne w celu zapobieżenia zakłóceniom konkurencji, ale także uniknięcia problemów mniejszych banków, które przecież stają się duże. Co więcej, w razie udzielenia pomocy finansowej to EBC staje się nadzorcą, co automatycznie oznacza objęcie jego kontrolą wielu hiszpańskich cajas, których indywidualne aktywa są mniejsze od 30 mld euro. Kompromis ponadto dopuszcza do SSM kraje spoza strefy euro.

Ważna rola banku z Frankfurtu

Jednak ten pierwszy krok był najłatwiejszym z wymaganych do stworzenia zintegrowanych ram finansowych. Stworzenie mechanizmu naprawczego dla banków będzie trudniejsze, bo implikuje oddanie Europejskiemu Bankowi Centralnemu prawa do dystrybuowania strat pomiędzy akcjonariuszami i wierzycielami w różnych krajach, do zamykania banków i zwalniania jego pracowników.

Choć w tym względzie przywódcy też dokonali pewnego postępu. Wprost uznali, że taki jednolity mechanizm naprawczy jest potrzebny, i zaapelowali o ukończenie prac nad nim przed europejskimi wyborami w połowie 2014 roku. Zażyczyli sobie także, aby był on oparty na wkładach sektora finansowego, oraz uznali potrzebę stworzenia wsparcia fiskalnego.

Na jakich więc zasadach powinien opierać się jednolity mechanizm naprawczy? Po pierwsze, biorąc pod uwagę potencjalne opcje dystrybucji środków i skalę potrzebnego wsparcia budżetowego, powinien być on zupełnie odseparowany od nadzorcy w EBC. Inaczej powstanie pokusa używania polityki pieniężnej w celu zmniejszenia ciężarów fiskalnych.