Wampir: inkarnacje

Buzi, ty brzydalu

Spośród dominant kultury produktu medialnego w kulturze masowej dwie zasługują na szczególną uwagę: przekaz powinien wprawiać odbiorcę w dobry nastrój, a że odbiorca jest statystycznie człowiekiem młodym, przekaz ów powinien również odpowiadać właściwym dla jego wieku oczekiwaniom i wyobrażeniom o świecie. „Rozmiękczanie" poczucia dyskomfortu, płynącego z obcowania z wytworem artystycznym, nie ominęło też sfery grozy, a tym samym stało się udziałem wysoko notowanych tutaj nosicieli przerażenia – wampirów. W 2005 r. ukazała się pierwsza powieść amerykańskiej pisarki Stephenie Meyer, otwierająca cykl „Zmierzch", również zekranizowana. Był to początek wieloczęściowej narracji o miłości nastolatki i wampira. Nie pierwszy utwór o takiej tematyce i z pewnością powstanie jeszcze wiele podobnych, ta saga urosła jednak do rangi sztandaru gatunku. Już lekko jedynie zakamuflowana nieskazitelność bohaterki budzi wątpliwości nieco bardziej wymagającego czytelnika, ale prawdziwy horror, nieco innej tym razem natury, czeka go w starciu z nowym emploi wampira. Krwiożercze stworzenie zmienia się bowiem w przystojnego i szlachetnego młodzieńca, idealnego pod każdym względem i nieznośnie przez to jednowymiarowego. To wciąż istota fantastyczna, iluzja, ale przeniesiona z mrocznych rejonów antropomorficznego zła w przytulny świat baśniowego piękna i gwarancji bezpieczeństwa oraz szczęśliwego zakończenia. Groza traci kły i w tym wcieleniu staje się dostępna dla każdej grupy wiekowej, każdego typu wrażliwości. Zapewne dzięki takiej mutacji wampir zyskuje na atrakcyjności, tylko że nie ma już wampira; na kiczowato eleganckim kołku zwisa smętnie kostium, którego nikt się już nie przestraszy. Warto zadać pytanie: czemu ten kostium jeszcze służy? Przecież po akcie redukcji koszmaru ze snów do kilku karnawałowo sztucznych znaków rozpoznawczych wampiryzm stacza się do poziomu komunikatu z reklamy: etykiety bez sensu.

Cel: ocalić strach

Odpowiedzią na taką infantylizację wampira są literackie i filmowe próby przywrócenia mu sedna jego egzystencji: źródła strachu. Wszystkiego ocalić już się nie da, bo potwór został zbyt dotkliwie poniżony. Ale wciąż może napawać nas lękiem. Dlatego środowisko twórców szanujących tę ikonę kultury popularnej tworzy dla niej nowy format. Przykładem, ponownie jednym z wielu, ale spektakularnym, jest wampiryczny nurt w twórczości innej amerykańskiej autorki, Charlaine Harris, twórczyni cyklu „Sookie Stackhouse" („The Southern Vampire Mysteries"), na kanwie którego powstał popularny również w Polsce serial telewizyjny „Czysta krew".

Wampiry tworzą tu społeczność, dla której skończył się czas jej traumatycznego doświadczenia, czyli izolacji. Ludzie wyprodukowali wreszcie syntetyczną krew, technologia odniosła kolejne zwycięstwo nad niezrozumiałymi mocami natury, a wampiry mogą wyjść z ukrycia bez brzemienia ściganych. Wampiry tracą co prawda grzesznie pociągający status nocnych łowców, za to jednak otrzymują bezcenny dar – możliwość nawiązywania relacji z ludźmi, których tak łudząco przypominają i za którymi od wieków tęsknią. Jest oczywiście w tym przełamaniu konwencji całkiem spora manipulacja. Logika sytuacji opiera się bowiem na narzuconym nam założeniu, że człowieka od wampira dzieli jedynie bariera stosunku do krwi – przestajesz pić i już jesteś człowiekiem. Każdy doświadczony wampir powie, że picie krwi jest aż i tylko integralną składową całej jego konstrukcji, świadomości i postrzegania swego miejsca w niedoskonałym świecie. Lecz lepszy jest kompromis twórcy i jego bohatera niż puste miejsce po dumnym wampirze, zatem trzeba się cieszyć tym, co przetrwało. A przetrwał strach, bo nawet z pozoru uczłowieczonemu wampirowi mogą się znów przyśnić kły błyszczące w księżycowym oparze. I to musi wystarczyć.