Berlin walczy o swoje

Niemiecki rząd zatwierdził wczoraj pakiet pomocy dla państw strefy euro i zapewne to samo zrobi wkrótce parlament RFN.

– Musimy chronić pieniądze Niemców – oświadczyła kanclerz Angela Merkel, dając do zrozumienia, że rządowi zależy nie tyle na ratowaniu Grecji czy innych państw, ile na ochronie interesów Niemiec i ich obywateli.

Takie słowa uspokajają niemiecką opinię publiczną, dając jednak wiele do myślenia partnerom Niemiec w Europie. Chcieliby znać odpowiedź na podstawowe pytanie: dlaczego kanclerz Merkel zwlekała z czynnym uczestnictwem w akcji ratunkowej Grecji i euro?

– Czekała na wynik niedzielnych wyborów w Nadrenii Północnej-Westfalii, wiedząc, że deklaracje finansowego wsparcia Grecji nie są w Niemczech popularne – twierdzą niemieccy analitycy.

Ale jest też druga strona medalu. – Europa jest dla Angeli Merkel nie tyle wspólnotą wartości, ile wspólnotą o charakterze użytkowym – ocenia Martin Schultz, europoseł SPD, tłumacząc długotrwały brak zainteresowania Niemiec pożarem na europejskim podwórku.

Nie on jeden zarzuca szefowej niemieckiego rządu zdradę idei politycznego jednoczenia Europy z korzyścią dla obecnych gospodarczych interesów Niemiec. „Najważniejszym celem Merkel nie jest europejska solidarność. Pani kanclerz jest przede wszystkim obrończynią niemieckiego euro” – konkluduje tygodnik „Der Spiegel”.

Do tej pory Niemcy takie nie były. Integracja europejska była przez całe powojenne dziesięciolecia kamieniem węgielnym współczesnych Niemiec i warunkiem koniecznym do osiągnięcia obecnej pozycji w Europie jako kraju o największym potencjale gospodarczym. Wszystkie powojenne rządy RFN prześcigały się w pomysłach na pogłębienie integracji europejskiej, wykazując przy tym wstrzemięźliwość w dążeniu do przywództwa w Europie.

– Niemiecka skromność była wynikiem lęków przed oskarżeniami o dążenie do hegemonii – przypomina Cornelius Ochmann, ekspert Fundacji Bertelsmanna. Pod tym względem Niemcy się nie zmieniły, dlatego nie zabiegały dla siebie o najwyższe stanowiska w UE.

Zmieniło się coś innego. – Niemcy nie postrzegają już Europy jako celu, lecz traktują ją jako środek do przeforsowania własnych narodowych interesów – taką diagnozę już kilkanaście miesięcy temu postawił Joschka Fischer, były szef niemieckiej dyplomacji i niezmordowany Europejczyk.

– Europa potrzebna była Niemcom do momentu zjednoczenia – tłumaczy wprost „Rz” Ulrike Guerot, szefowa berlińskiego oddziału European Council on Foreign Relations. Przypomina, że Niemcy nie kwestionowały do tej pory swej roli kasjera Unii w dobrze pojętym własnym interesie. Nie czynią tego i teraz, pragnąc jedynie wymóc na Grecji i innych państwach przestrzeganie ustalonych zasad dyscypliny finansowej.

Dyskusja toczy się w warunkach narastającego w Niemczech eurosceptycyzmu. Bawarska CSU wystąpiła przed rokiem z propozycją wprowadzenia w Niemczech referendum w ważnych sprawach unijnych. Jaki byłby jego wynik, można sobie łatwo wyobrazić, biorąc pod uwagę ostatnie sondaże, w których większość Niemców daje wyraz swemu rozczarowaniu euro.

– Najlepszym rozwiązaniem byłby powrót do marki – twierdzi Daniel Buchmann z BüSo, czyli społecznej inicjatywy domagającej się wyjścia Niemiec ze strefy euro. Nikt nie traktuje takich propozycji poważnie. Media zarzucają jedynie kanclerz Merkel chowanie głowy w piasek w trudnych dla Europy chwilach. Domagają się jasnego stanowiska i roli przywódczej.

„Niemcy nie mogą kierować Europą z góry oraz w sposób arogancki. Czasy nazistowskie nie są jeszcze dostatecznie odległe” – ostrzega „Spiegel”. Innymi słowy, Niemcy muszą znaleźć odpowiednią formułę swego przywództwa.

[i]-Piotr Jendroszczyk z Berlina[/i]

[ramka][srodtytul]Opinie dla „Rzeczpospolitej” [/srodtytul]

[b]Janusz Reiter[/b] | [i]prezes Centrum Stosunków Międzynarodowych [/i]

W Niemczech już nie ma bezwarunkowego odruchu proeuropejskiego, który działał przez kilka dziesięcioleci. To normalne, jeśli zważyć skalę zmian, które zaszły w Europie i na świecie. Przede wszystkim wyczerpał się mit europejski, który był odpowiedzią na doświadczenie II wojny światowej. Europa jest dziś bardziej sprawą rozsądku niż emocji. Nie tylko w Niemczech. Opinia publiczna jest o wiele bardziej krytyczna i wymagająca. Nie oznacza to jednak, że Niemcy odwróciły się od Europy. Teoretycznie mają inne opcje, ale żadna z nich nie jest lepsza niż ta europejska. Renacjonalizacja Europy, zwłaszcza w polityce bezpieczeństwa, obróciłaby się przeciwko samym Niemcom. Po pierwsze, nie mają one i nie będą miały takiej siły, która pozwoliłaby im prowadzić odrębną politykę bezpieczeństwa. Po drugie, niemiecka siła, niewkomponowana w UE i NATO, mogłaby sprowokować inne kraje do budowania sojuszy przeciwko niemieckiej dominacji. Niemcy nie mają najmniejszego interesu w tym, żeby inne kraje bały się ich potęgi. To zaś znaczy, że najważniejszy motyw niemieckiej polityki europejskiej jest nadal aktualny. Zdobycie poparcia społecznego dla tej polityki jest jednak znacznie trudniejsze. W Niemczech jest silna pokusa bycia tzw. normalnym krajem. Takim, który może sobie pozwolić na tyle egoizmu co inne. Pokusa egoizmu walczy z poczuciem odpowiedzialności za Europę i walka tych tendencji nieraz się ujawni.