Wschodnia ofensywa Brukseli

27 czerwca Mołdawia i Gruzja podpiszą umowy stowarzyszeniowe z Unią Europejską, które obejmują porozumienie o strefie wolnego handlu. To ten sam dokument, który stał się przyczyną kryzysu ukraińskiego. Obawy przed rosyjskimi próbami destabilizacji spowodowały imponujące przyspieszenie podpisania obu umów.

Jeszcze kilka miesięcy temu planowane było ono na koniec roku, potem datę przesunięto na wrzesień, wreszcie ostatnio zdecydowano, że akt podpisania nastąpi 27 czerwca. – Prosiła o to Mołdawia – mówił dzisiaj José Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej. W Brukseli on i jego ekipa spotkali się z mołdawskim rządem, zaledwie dwa dni po analogicznym spotkaniu unijno-ukraińskim.

Unijni dyplomaci, z którymi rozmawiała „Rz", przyznają, że tempo przygotowań do podpisania umowy jest imponujące. – Łamiemy chyba wszystkie możliwe zasady – powiedział jeden z nich. Umowa została parafowana 29 listopada 2013 r., przy okazji szczytu Partnerstwa Wschodniego w Wilnie. Żeby jednak była gotowa do podpisu, musi być sprawdzona pod względem prawnym i przetłumaczona na 24 języki oficjalne UE oraz mołdawski. A mowa o niezwykle skomplikowanym dokumencie, liczącym setki stron, w którym nie może być żadnej pomyłki czy niejasności.

Do daty podpisania pozostało więc zaledwie pięć tygodni. W Gruzji możliwości działania Rosji są znacząco mniejsze po zaanektowaniu Abchazji oraz Osetii Południowej i gdy wzajemne relacje uległy zamrożeniu. Jeśli chodzi o Mołdawię, Rosja może dalej destabilizować sytuację w Naddniestrzu, które odwiedził ostatnio wicepremier Dmitrij Rogozin i z której chciał wywieźć petycję o uznanie suwerenności tego regionu. Moskwa może też nakładać sankcje handlowe lub zamknąć swój rynek pracy przed obywatelami Mołdawii.

– Kryzys ukraiński pokazał, że Rosję stać na wszystko. Teoretycznie wiele więc może się jeszcze wydarzyć. Ale, z drugiej strony, Rosja już wprowadziła embargo na wino, owoce i warzywa. I Mołdawia okazała się odporna na taki szantaż – mówi „Rz" Nicu Popescu, ekspert unijnego think tanku EUISS w Paryżu.

Częściowo przeżyła sankcje dzięki całkowitemu i jednostronnemu otwarciu unijnego rynku na mołdawskie wino we wrześniu 2013 r., a także, w ograniczonym zakresie, na produkty rolne. José Barroso zapowiedział, że w najbliższym czasie zostaną zwiększone kontyngenty bezcłowe na warzywa i owoce. Gdy umowa stowarzyszeniowa zostanie ratyfikowana, stopniowo będzie następowało znoszenie wszystkich ceł.

Sankcje handlowe czy zakusy wobec Naddniestrza to niejedyne możliwości działania Rosji. Mołdawia jest obecnie w 100 proc. zależna od rosyjskiego gazu. Na szczęście w ciągu kilku tygodni zakończona zostanie budowa rumuńsko-mołdawskiego łącznika gazowego, który da byłej sowieckiej republice dostęp do unijnego rynku energii.

– Podpisanie umowy nie jest celem samym w sobie i nie jest przystankiem końcowym. Wierzę w europejską perspektywę Mołdawii – powiedział Barroso. To sformułowanie jest kluczowe dla obecnego rządu.

– Umowa będzie ważnym krokiem na drodze do członkostwa w UE – powiedział premier Iurie Leanca.

Do tego jednak potrzebne jest przekonanie społeczeństwa, że Europa się opłaca. Dlatego UE zdecydowała się umożliwić Mołdawianom ruch bezwizowy na swoim obszarze. Ma nadzieję, że możliwość swobodnego podróżowania po Europie, wzmożony handel z UE, realizowana za unijne pieniądze walka z korupcją oraz reforma sądownictwa i administracji przekonają obywateli do tej perspektywy. Już na jesieni odbędą się w Mołdawii wybory parlamentarne.

Kompromis oligarchów

Rinat Achmetow, najpotężniejszy z ukraińskich oligarchów, po raz pierwszy poparł forsowany od wielu tygodni przez Kreml plan przekształcenia Ukrainy ?w luźną federację.