Bolesne unijne sankcje

Komisja Europejska zarzuca Węgrom łamanie unijnego prawa ustawami o banku centralnym, urzędzie ochrony danych osobowych oraz wieku emerytalnym sędziów. – Jesteśmy gotowi do zmian i do dyskusji z Komisją na ten temat – powiedział wczoraj Viktor Orban, który specjalnie przyjechał do Parlamentu Europejskiego w Strasburgu, żeby wziąć udział w debacie o stanie demokracji w jego kraju.

– W dwóch pierwszych sprawach KE ma silne argumenty prawne. W przypadku sędziów nie ma konkretnych dyrektyw, to raczej kwestia wywierania presji – mówi „Rz" Jacques Ziller, profesor prawa UE na włoskim uniwersytecie w Pawii. Orban gotów jest do zmian. Jeśli nie porozumie się z KE, to ta może skierować sprawę do unijnego sądu. A wtedy Węgrom grożą kary finansowe, choć koncyliacyjne podejście Orbana daje nadzieję na kompromis.

Dla krytyków rządu Orbana ta akcja KE to jednak za mało. Z różnych stron płyną do Brukseli apele o ukaranie Budapesztu nie tylko za łamanie szczegółowych zapisów unijnego prawa w trzech wymienionych dziedzinach. Stawką jest demokracja i prawa człowieka, które zdaniem krytyków są na Węgrzech łamane. Chodzi o nieopisane konkretnymi dyrektywami takie zasady, jak wolność słowa, wolność wyznania, uczciwe wybory. – Gdyby Chorwacja miała rząd Orbana, to nikt nie wpuściłby jej do UE – mówił lider socjalistów Hannes Swoboda. – Faktycznie Unia sprawdza dokładnie kandydatów. Ale jak się jest w środku, to już nikt nie weryfikuje kryteriów wejścia – mówi profesor Ziller.

Dlatego UE powinna sięgnąć do artykułu 7 traktatu o Unii Europejskiej – argumentowała wczoraj europejska lewica.  Mówi on o tym, jak można ukarać państwo członkowskie, które nie respektuje europejskich wartości: „poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości".

Procedura jest rozpisana szczegółowo, ale sprowadza się do dwóch kluczowych wniosków. Po pierwsze, kara może być bolesna politycznie, bo państwo straci prawo głosu w Radzie UE. Węgierscy ministrowie mogliby więc przyjeżdżać do Brukseli na posiedzenia tzw. rad sektorowych (finansów, gospodarki, energii, rolnictwa itp.), ale w głosowaniu nad konkretnymi aktami legislacyjnymi ich zdanie nie byłoby brane pod uwagę.

Trudno o większe upokorzenie dla kraju, który jednocześnie nie zostałby przecież zwolniony z obowiązku przestrzegania uchwalonego prawa. Jednak, i tu drugi kluczowy zapis, do uchwalenia takiej kary potrzebna jest decyzja polityczna. Nie mówimy bowiem o łamaniu konkretnych szczegółowych zapisów, co mogą stwierdzić prawnicy. Ale o znacznie ważniejszym, a jednocześnie bardziej subiektywnym w ocenie, łamaniu europejskich wartości.

Dlatego decyzja stwierdzająca, że państwo narusza te zasady (nie jest to równoznaczne z sankcjami), musi być podjęta jednomyślnie. Kolejna decyzja o nałożeniu kary w postaci zawieszenia prawa głosu musi być podjęta kwalifikowaną większością głosów.

W historii UE tylko raz doszło do tak zmasowanego ataku politycznego na jedno z państw członkowskich. W 2000 roku do austriackiego rządu jako mniejszościowy koalicjant weszła partia Jörga Haidera, skrajna prawica, oskarżana o szerzenie haseł ksenofobicznych. 14 pozostałych państw ówczesnej UE zdecydowało się wtedy na dyplomatyczny bojkot i austriaccy politycy i ambasadorowie nie uczestniczyli w dyplomatycznych spotkaniach. Austria nie straciła jednak prawa głosu, bo wtedy unijne traktaty takiej sankcji nie przewidywały – dzisiejszy artykuł 7 został wprowadzony dopiero traktatem nicejskim, czyli w 2003 roku.

Co więcej, unijne sankcje miały efekt przeciwny do zamierzonego – wzrosły nastroje nacjonalistyczne. „Austriaccy obywatele przyjęli sankcje jako wymierzone przeciwko nim" – brzmiał fragment raportu trzech unijnych mędrców, którzy zdecydowanie zalecili przywódcom uchylenie sankcji. I tak się stało po pół roku ich obowiązywania. Co ciekawe, autorzy raportu wskazali także, że choć partia Haidera jest ksenofobiczna, to w Austrii europejskie wartości są przestrzegane, często nawet lepiej niż w krajach ją krytykujących.

Korespondencja z Brukseli

Opinie:

Axel Schäffer, deputowany niemieckiej SPD