Narody nie chcą umierać

Rz: Coraz więcej Szkotów opowiada się za niepodległością. I nie jest to jedyny naród w Europie, który domaga się własnego państwa. Tymczasem jeszcze niedawno politolodzy twierdzili, że narody ?i państwa narodowe odchodzą do lamusa...

Prof. Radosław Zenderowski

: W XX w. przynajmniej trzykrotnie odsyłano narody do historii. Zaczęło się tuż po ?I wojnie światowej. Po okrucieństwach, które jedne narody zadawały innym, wielu uznało, że państwo narodowe jest koncepcją przegraną. Po II wojnie Edward Hallet Carr napisał głośną analizę „Nationalism and After" („Nacjonalizm i po"), w której zakwestionował sens istnienia narodów. Twierdził, że pojęcie „naród" w ogóle nie mieści się w głowie. Trzeci raz śmierć narodom wieszczono po 1989 roku.

Komunizm upadł i historia miała się zakończyć, jak pisał Francis Fukuyama...

... i wielu mu podobnych. Twierdzili, że demokracja liberalna unieważnia myślenie w kategoriach interesu narodowego. Mielibyśmy być konsumentami, a nie członkami jakichś tam narodów. Jednak te teorie po prostu nie przystawały do realiów.

To jakie są te realia?

Ludzie mają w głowach zupełnie inne wartości. Dla większości naród do pewnego stopnia jest przedłużeniem rodziny. A jeśli myślimy w kategoriach rodziny, to naturalnie myślimy też o narodzie. Powrót do etniczności obserwowany jest zresztą już od lat 70. XX w.

A co z narodami politycznymi, opartymi na obywatelstwie, a nie pochodzeniu biologicznym?

W zachodniej Europie elity polityczne przez lata dokładały starań, by ludzie przestali myśleć w kategoriach etnicznych. Dziś natomiast widzimy zmianę nastrojów. Etniczność powraca ?ze zdwojoną siłą w Szkocji, Katalonii, Kraju Basków, północnych Włoszech, Belgii czy we wspólnocie Fryzów nad Morzem Północnym.

Skąd się wzięło to odrodzenie etniczne?

Myślę, że to naturalna reakcja na modernizację, której efektem było wykorzenienie społeczeństwa. W nowoczesnym świecie rzeczywiście zaczęliśmy się czuć bardziej konsumentami, członkami jakiejś niejasnej, nieokreślonej do końca wspólnoty. W rezultacie ludziom zaczęło brakować prawdziwej wspólnotowości. Odrodzenie etniczne Europy to wołanie o powrót do wartości fundamentalnych.