ReImagine TALKS. "Reimagine Narratives" z profesorem Marcinem Napiórkowskim

We współpracy z think tankiem Re-Imagine Europa i innymi wiodącymi europejskimi partnerami medialnymi, Rzeczpospolita uruchamia ReImagine TALKS, czyli podcast, który rzuca wyzwanie typowemu sposobowi myślenia.

Publikacja: 10.11.2023 17:23

„Reimagine Narratives” to piąty odcinek „ReImagine TALKS”, serii podcastów wideo zainicjowanej przez organizację Re-Imagine Europa wraz z czołowymi partnerami medialnymi i prezentującej niektórych z najbardziej innowacyjnych, wpływowych i oryginalnych myślicieli naszych czasów, kwestionujących konwencjonalne myślenie i obmyślających na nowo koncepcję z zaskakującym i współczesnym spojrzeniem. Gospodarzami serii są Erika Stäel von Holstein i Luca De Biase, odpowiednio dyrektorka generalna i dyrektor ds. badań w RIE. W poprzednich odcinkach przeprowadzono rozmowy na temat kapitalizmu („Reimagine Capitalism”) z profesor Rebeccą Henderson, władzy („Reimagine Power”) z profesorem Manuelem Castellsem, zaufania („Reimagine Trust”) z internetową pionierką Lisą Gansky oraz etyki („Reimagine Ethics”) z profesorem Jeroenem van den Hovenem.

„Zrozumienie narracji może nam pomóc ograniczać polaryzację i stworzyć silne fundamenty pod demokrację deliberatywną”.

„Opowiem wam pewną historię…” – profesor Marcin Napiórkowski często przywołuje postać nauczyciela fizyki z liceum, który zaczynał lekcje od eksperymentu, a kiedy przeprowadzenie go nie było możliwe, zaczynał od opowieści, na przykład: „Wyobraźcie sobie, że jesteście tak mali, że możecie zobaczyć elektrony”, „Wyobraźcie sobie, że podróżujecie z prędkością światła” albo „Wyobraźcie sobie, że jesteście uwięzieni na statku kosmicznym i nie wiecie, w którą stronę się poruszacie”. Dlaczego ten nauczyciel opowiadał historie zamiast przedstawiać wzory, dane i równania, pozornie bardziej pasujące do nauki ścisłej takiej jak fizyka? Jak wyjaśnia profesor Napiórkowski: „Ponieważ wiedział, że jedynym prawdziwym sposobem na przyswojenie nowych rzeczy i otwarcie się na nowe fakty jest doświadczanie rzeczy z pierwszej ręki, a drugim pod względem wartości sposobem jest doświadczanie ich poprzez opowieść”.

Czytaj więcej

Lisa Gansky: Świat zmienia się szybciej niż jesteśmy w stanie się uczyć

Jako semiotyk i badacz współczesnych mitologii Marcin Napiórkowski bada, w jaki sposób kultura kształtuje społeczną percepcję nauki, pamięć zbiorową i trendy polityczne. Jest profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Warszawskim i jednym z głównych badaczy Europejskiego Obserwatorium Narracji Zwalczającego Systemowo Dezinformację w Europie (ang. NODES – European Narratives Observator combatting Disinformation in Europe Systemically), pilotażowego projektu, który bada, jak wykrywać, monitorować i analizować fałszywe, wprowadzające w błąd i szkodliwe narracje dotyczące istotnych tematów, takich jak zmiany klimatu, migracja i COVID-19. „Narracje są najbardziej naturalnym i najskuteczniejszym sposobem uczenia się, tworzenia społeczności i komunikowania tego, co dla nas najważniejsze” – wyjaśnia profesor Napiórkowski. Przyznaje, że wiele dominujących narracji rozpowszechnianych obecnie za pośrednictwem mediów społecznościowych wprowadza w błąd, jest szkodliwa lub wysoce polaryzująca, jednak jest przekonany, że zrozumienie, w jaki sposób te narracje są tworzone i rozpowszechniane oraz jak wpływają na społeczeństwo, może pomóc nam przeciwdziałać ich skutkom i tworzyć pozytywne narracje nawet w najbardziej kontrowersyjnych dyskusjach w naszym społeczeństwie.

„Mój mentor, profesor Andrzej Nowak, bardzo często podkreśla, że tak naprawdę mamy bardzo ograniczoną liczbę uniwersalnych historii… Cenione przez nas piosenki, powieści czy seriale telewizyjne są stworzone ze swoistych cegiełek” – wyjaśnia profesor Napiórkowski. Kiedy udaje nam się ustalić, które z tych cegiełek lub jakie narracje są używane przez ludzi uczestniczących w wysoce spolaryzowanych dyskusjach, zyskujemy możliwość „moderowania debaty, zmniejszania polaryzacji, a bardzo często również tworzenia pomostów opartych na określonych wartościach i wspólnych historiach”. „Pozwala nam to budować poczucie solidarności i empatię, a także tworzyć silne podstawy demokracji deliberatywnej, która nie będzie sprzeczna z podejściem opartym na dowodach. Możemy mieć jedno i drugie: zarówno niepodważalne fakty, jak i empatię pozwalającą zrozumieć, że niektórzy ludzie postrzegają fakty z odmiennej perspektywy”.

Zawsze zaczynamy od opowiadania historii

Prof. Marcin Napiórkowski

Według profesora Napiórkowskiego obecna polaryzacja jest efektem ubocznym mediów społecznościowych, ponieważ „opierają się one na reklamie i muszą przyciągać uwagę, a niekiedy wręcz uzależniać odbiorców, aby były skuteczne. Algorytm nie jest więc z natury zły, po prostu szuka tego, co przyciąga naszą uwagę”. Jako ludzie fascynujemy się rzeczami, które są antagonistyczne. „Problem z mediami społecznościowymi wymaga przemyślenia i przeobrażenia w bardzo głębokim stopniu sposobu, w jaki one działają, oraz ich modelu biznesowego” – dodaje profesor.

Według niego praca psychologa społecznego Andrzeja Nowaka, głównego badacza NODES, sugeruje, że „wiele narracji na temat klimatu tak naprawdę nie dotyczy klimatu”, lecz często są to tylko „środki służące do wyrażania bardzo głębokich lęków, nadziei lub ambicji”. „Zafascynowało mnie to, że wiele tych wartości i emocji było czymś wspólnym dla obu stron konfliktu. Sugeruje to, że spora część działań podejmowanych w celu informowania o zmianach klimatu była błędna, bo zamiast skupić się na budowaniu pomostów i nawiązywaniu do wartości wspólnych dla tych osób tworzyliśmy mury i nastawialiśmy ludzi przeciwko sobie poprzez polaryzację i tworzenie dwóch obozów: tych, którzy mają rację, i tych, którzy rozsiewają fake newsy”.

Nigdy nie patrzymy na rzeczy przez pryzmat faktów. Jak wyjaśnił profesor Napiórkowski na początku tego wywiadu, „zawsze zaczynamy od opowiadania historii”. Według niego „Fascynującym aspektem NODES jest to, że próbujemy odwrócić ten mechanizm i zaczynać od podejścia »chcę usłyszeć twoją historię«. Opowiedz mi swoją historię. Powiedz mi, co jest dla ciebie ważne”. Tylko poprzez bardzo uważne słuchanie narracji innych osób będziemy w stanie zrozumieć ich sposób myślenia i ich odczucia dotyczące różnych problemów, a także dowiedzieć się, jak budować pomosty z myślą o zdrowszych i silniejszych społeczeństwach demokratycznych.

Całą serię można obejrzeć i/lub pobrać na: Youtube, Spotify, Apple Podcast, Amazon Music, iVoox.

„Reimagine Narratives” to piąty odcinek „ReImagine TALKS”, serii podcastów wideo zainicjowanej przez organizację Re-Imagine Europa wraz z czołowymi partnerami medialnymi i prezentującej niektórych z najbardziej innowacyjnych, wpływowych i oryginalnych myślicieli naszych czasów, kwestionujących konwencjonalne myślenie i obmyślających na nowo koncepcję z zaskakującym i współczesnym spojrzeniem. Gospodarzami serii są Erika Stäel von Holstein i Luca De Biase, odpowiednio dyrektorka generalna i dyrektor ds. badań w RIE. W poprzednich odcinkach przeprowadzono rozmowy na temat kapitalizmu („Reimagine Capitalism”) z profesor Rebeccą Henderson, władzy („Reimagine Power”) z profesorem Manuelem Castellsem, zaufania („Reimagine Trust”) z internetową pionierką Lisą Gansky oraz etyki („Reimagine Ethics”) z profesorem Jeroenem van den Hovenem.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Społeczeństwo
Stambuł: Samolot tarł dziobem o ziemię. Na nagraniach widać iskry i dym
Społeczeństwo
"Ukryta kamera w pałacu Putina". Pokazano nagrania z luksusowej rezydencji
Społeczeństwo
Policja zakończyła propalestyński protest na uniwersytecie w Amsterdamie
Społeczeństwo
Rosyjska dziennikarka aresztowana za posty w mediach społecznościowych sprzed lat
Społeczeństwo
Korei Południowej grozi załamanie rynku wewnętrznego. Kraj się wyludnia