Marcin Samsel: Pospolite ruszenie już nie wystarcza

Jak pan ocenia strategię postępowania z uchodźcami z Ukrainy?

Przyjechało ponad 1,7 miliona uchodźców, a zamiast pracować nad sytuacją w systemie zarządzania kryzysowego, mamy pospolite ruszenie. Oczywiście, potencjał Polaków i ich chęć pomocy należy wykorzystać, ale trzeba mądrze spożytkować tę energię, bo ją stracimy. Zapał już powoli wygasa, bo kończą się fundusze i czas. Ludzie wzięli urlopy, ale nie mogą być na nich ciągle, żeby rozdawać zupę na dworcu. Konieczne jest wsparcie rządu, a tego nie widać. Na Ukrainie gdyby nie prezydent Zełenski i mądry sztab, to takiego zapału do walki by nie było. Proszę sobie wyobrazić, jak by Ukraińcy walczyli, gdyby nikt nimi nie kierował i ich nie motywował, nie dawał wsparcia, jak robi to Kliczko w Kijowie. Wszystko szybko by się skończyło. U nas mamy dokładnie ten sam element psychologiczno-zarządczy w tej sytuacji.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Empatia to najlepszy lek. Korespondencja z Przemyśla

Nad granicą potrzeba fachowych wolontariuszy: psychologów znających ukraiński i rosyjski. Bo napływa coraz więcej uchodźców, którym wojna odcisnęła piętno w umyśle.

Województwa przygraniczne miały być gotowe na przyjęcie dziennie 30 tys. ludzi, a jest ponad trzykrotnie więcej. Sytuacja wszystkich przerosła?

Należało się liczyć z wielką falą uchodźców. Wojewodowie powinni mieć opisane różne warianty planów działania już w listopadzie ubiegłego roku, kiedy Putin zaczął się szykować do wojny z Ukrainą. A w styczniu, kiedy było pewne, że wojna wybuchnie, te plany powinny być wdrażane. Bo to, że do wojny dojdzie, przewidywali analitycy, ja sam już 10 grudnia o tym pisałem. Rozumiem, że wojna zaskoczyła Polaków, ale nie powinna zaskoczyć polityków i wysokich urzędników. Premier musiał dostawać raporty wywiadu, kontrwywiadu, ABW. Jeśli służby nie ostrzegały o wojnie, to świadczy o jakości pracy służb. Chyba że ostrzegały, ale rządzący byli skupieni na polityce, a nie na zarządzaniu państwem. I uznali, że „jakoś to będzie”.

Mamy do czynienia z sytuacją bez precedensu. Jak wszystko można przewidzieć?

Sytuacja jest dynamiczna, będą błędy i niedociągnięcia. Chodzi o to, żeby wojewoda czy starosta szybko uzyskał informację zwrotną i szybko na nią zareagował. W kraju są powiatowe, gminne i wojewódzkie zespoły zarządzania kryzysowego, aż po szczebel centralny. Tam powinny trafiać informacje, być rozdzielane zadania, szykowane plany awaryjne i wdrażane działania na kolejne zdarzenia mogące nastąpić za tydzień czy miesiąc. Osoby z wyższego szczebla powinny koordynować niższy szczebel. Wtedy nie dochodziłoby do sytuacji, że tysiące uchodźców trafia do Warszawy, a inne miejsca nie są wykorzystane. Lokowanie uchodźców trzeba koordynować. A niedociągnięcia są tak duże, że w niektórych gminach na obecną sytuację nie patrzy się jak na kryzys, a uchodźcami zajmują się „zespoły zadaniowe”. Już raport NIK sprzed kilku lat wykazał, że w Polsce zarządzanie kryzysowe nie działa, i odtąd niewiele się zmieniło. Najpierw pandemia to pokazała, a teraz mamy kolejny kryzys i zaniedbania.

Czy można przewidzieć, kiedy napływ ludzi się skończy?

Jeżeli rosyjskie formacje pancerne dojdą do takich miast jak Iwano-Frankowsk czy Żytomierz, to do Europy ruszą kolejne tysiące, jeśli nie miliony ludzi. Trzeba ich relokować, także na Zachód, choć z tym może być problem, bo nie chcieliśmy przyjmować uchodźców w wielkim kryzysie w 2015 r. Dużo miejsc dla uchodźców jest w małych miejscowościach i sądzę, że oni nie tyle nie chcą tam jechać, ile nie wiedzą, że mogą tam się udać i znajdą tam pracę, opiekę medyczną, szkołę dla dzieci. Nie dostają takiej informacji. Zacznie to do nich docierać, kiedy zrozumieją, że wojna potrwa, a wspólne hale są rozwiązaniem tymczasowym. Trzeba uchodźcom organizować stałe miejsca, mieszkania i pracę. To olbrzymi problem do którego się nie przygotowano, i nie potrafię powiedzieć dlaczego.

Może dlatego, że wojna wydawała się nierealna?

A powinna, bo fakty za tym przemawiały. Już w grudniu ubiegłego roku według doniesień wywiadowczych państw NATO było wiadomo, że Rosja zgromadziła blisko granic z Ukrainą, zarówno na terytorium Rosji, jak i Białorusi, 110 tysięcy żołnierzy oraz sprzęt wojskowy wraz z zapleczem logistycznym dla 140 tysięcy kolejnych żołnierzy. W Federacji Rosyjskiej zaczęły się masowe szkolenia rezerwistów, a powołania miało otrzymać ok. 200 tysięcy rezerwistów, na – jak to się określa – „regularne ćwiczenia wojskowe”. To powinno zostać potraktowane poważnie, także w kontekście przygotowań do przyjęcia uchodźców z Ukrainy.