Poligamiści wychodzą z szafy

Tekst z archiwum tygodnika "Uważam Rze"

Przez ostatnią dekadę amerykańscy aktywiści związani ze środowiskiem gejów, lesbijek, biseksualistów i transseksualistów mieli wiele okazji do świętowania spektakularnych sukcesów. Pół wieku temu – gdy na Hawajach na świat przyszedł mały Barack Obama – w 22 z 50 stanów zakazane było jeszcze zawieranie mieszanych (pod względem koloru skóry) małżeństw, więc o prawie do ślubów gejów i lesbijek nikt nawet głośno nie marzył. Intensywny lobbing adwokatów środowiska LGBT sprawił jednak, że w ciągu ostatnich 20 lat radykalnie zmieniło się podejście Amerykanów zarówno do homoseksualistów jako takich, jak i do małżeństw osób tej samej płci.

Seks według ojców założycieli

Gdy w 1982 r. policjant w Georgii przez przypadek natknął się na dwóch gejów uprawiających w sypialni prywatnego domu seks oralny, natychmiast aresztował obu panów. Trzy lata później amerykański Sąd Najwyższy uznał, że obowiązujące w stanie Georgia prawo zakazujące seksu oralnego i analnego jest całkowicie zgodne z konstytucją. Argumenty wysuwane przez adwokatów jednego z homoseksualistów, które dotyczyły ochrony prywatności osób tej samej płci, sędzia Byron White uznał wówczas „za co najwyżej niepoważne”.

W 2003 r. Sąd Najwyższy, rozpatrując sprawę gejów oskarżonych o bezprawny seks – znaną jako Lawrence v. Texas – stwierdził jednak, że każdy mieszkaniec Ameryki ma prawo do prywatnych zachowań intymnych, a władze nie powinny się do nich wtrącać. Ten wyrok radykalnie zwiększył szanse gejów w kolejnych procesach. W ciągu dekady moralne oceny środowiska gejowskiego zmieniły się tak bardzo, że kilkanaście dni temu władze Kalifornii zdecydowały nawet o wprowadzeniu do szkół publicznych obowiązku nauczania o najznakomitszych gejach i lesbijkach w historii narodu amerykańskiego.

Obecnie małżeństwa LGBT są już legalne w sześciu stanach, a niedawne zwycięstwo w batalii o Nowy Jork sprawiło, że adwokaci środowiska homoseksualistów oraz eksperci nie mają już wątpliwości: legalizacja ślubów osób tej samej płci w całej Ameryce to już nie kwestia „czy”, ale „kiedy”. Zwierzchnik Kościoła rzymskokatolickiego arcybiskup Nowego Jorku Timothy Dolan ostrzegał więc w czerwcu, że „następnym krokiem po ostatnim rozcieńczeniu prawdziwej definicji małżeństwa będzie zredefiniowanie go tak, aby usprawiedliwić związki wielu partnerów oraz niewierność”.

Prokurator w sypialni

O tym, że po wielkich zwycięstwach homoseksualistów o swoje prawa zaczną upominać się poligamiści, eksperci i politycy mówią już od kilku lat. W 2004 r. Michele Bachmann – kandydatka konserwatystów, która chciałaby pokonać Baracka Obamę w przyszłorocznych wyborach prezydenckich – ostrzegała publicznie, że legalizacja małżeństw gejowskich doprowadzi do poligamii i „dużo gorszych rzeczy” w jej rodzinnej Minnesocie. Dotychczas zwolennicy wielożeństwa żyli jednak po cichu głównie w zachodnich stanach USA, a tamtejsi szeryfowie i prokuratorzy udawali w zamian, że ich nie widzą.

W połowie lipca pozew do sądu w Utah złożył prawnik Kody’ego Browna, przystojnego poligamisty, który spektakularnie wyszedł z szafy, wraz z czterema żonami biorąc udział w reality show „Sister Wives” („Cztery żony i mąż”). Popularny program, który od września ukazuje losy rodziny Brownów, którą tworzą Kody, Meri, Janelle, Christine i Robyn oraz szesnaścioro dzieci, zainteresował bowiem między innymi detektywów ze stanu Utah, w którym za poligamię grozi nawet 15 lat więzienia. Kody może trafić za kratki, mimo że formalnie jest mężem tylko jednej Meri, a pozostałe ukochane to tylko żony duchowe. Zgodnie z lokalnym prawem karane jest także wspólne życie z wieloma kobietami.

Aby uniknąć prokuratorskich zarzutów Brownowie przenieśli się więc do Newady. W złożonym w sądzie w Utah pozwie adwokat Jonathan Turley – powołując się na wyrok w sprawie Lawrence kontra Texas – przekonuje, że prawo zakazujące bigamii jest sprzeczne z amerykańską konstytucją. Znany waszyngtoński prawnik stara się też pokazać obłudę amerykańskiego systemu, w którym przepisy nie ograniczają prawa monogamistów do posiadania nieskończonej liczby seksualnych partnerek. – Mężczyzna może mieć wiele kochanek, wiele pozamałżeńskich romansów i nie być narażony na zarzuty prokuratorskie. Ale w chwili, gdy zaczyna mówić o nich jako o żonach, staje się kryminalistą – zauważa Turley.

Czy Kody Brown ma szansę na wygraną? – Raczej nie. Konstytucyjna ochrona przyznana parom homoseksualnym w sprawie Lawrence’a mogłaby zostać rozciągnięta na poligamię, ale do tej pory żaden sąd tego nie zrobił – tłumaczy „Uważam Rze” Rick Banks, profesor prawa na Stanford Law School, autor książki „Czy małżeństwo jest dla białych?”.

– To trudna sprawa, głównie ze względu na panującą w USA wrogość wobec poligamii. Oczywiście można użyć prawnego argumentu, który mówi, że dorośli ludzie powinni cieszyć się wolnością, jeśli chodzi o wybór swoich związków tak długo, jak długo nikomu nie szkodzą – wyjaśnia w rozmowie z „Uważam Rze” prof. Suzanne Goldberg, szefowa nowojorskiego Center for Gender and Sexuality Law. I spodziewa się, że wielu sędziów nie będzie chciało rozszerzyć ochrony wynikającej ze sprawy Lawrence’a na poligamistów. – Prawo nigdy nie jest całkowicie oddzielone od polityki – zauważa.

Poligamia jest obecnie zakazana we wszystkich 50 stanach. W sondażu Gallupa sprzed kilku lat za „moralnie akceptowalną” uznawało ją tylko 7 proc. pytanych, a za „moralnie złą” 91 proc.

Pozew Brownów, o którym poinformowały wszystkie najważniejsze amerykańskie media, wzbudził więc ogromne kontrowersje. Konserwatywna komentatorka Debbie Schlussel sugerowała nawet, że Turley bierze pieniądze od rodziny bin Ladenów za walkę o przeforsowanie w USA ideałów islamskich radykałów.

Słynny poligamista i jego prawnik nie walczą jednak o legalizację „duchowych żon”. Chodzi mu jedynie o to, aby państwo zostawiło jego rodzinę w spokoju. – Sądzę, że w końcu nie będziemy wsadzać ludzi do więzienia za utrzymywanie podobnych do małżeństwa relacji z więcej niż jedną osobą. Ale małżeństwo poligamiczne? To już przesada – prognozuje Rick Banks.

Uznania legalności małżeństw poligamicznych przez amerykańskich sędziów spodziewa się z kolei Terrence McKeegan, wiceprezes Catholic Family & Human Rights Institute. – Pierwsze pozwy będą skazane na porażkę. Ale za dwa, trzy lata przynajmniej jeden sędzia w liberalnym stanie może już uznać poligamię za legalną i zgodną z konstytucją – zauważa McKeegan, podkreślając, że argumenty podnoszone wcześniej przez zwolenników małżeństw gejowskich mogą być teraz wykorzystywane przez sympatyków poligamii.

Zalegalizowania poligamii nie wyklucza również prof. Suzanne Goldberg. – To możliwe, ale to długa droga. Ruch społeczny, który naciskał na równouprawnienie gejów w USA, działa od ponad 20 lat – zauważa prawniczka, podkreślając, że w Ameryce nie ma teraz ruchu, który podobnie forsowałby zmiany dotyczące poligamicznych małżeństw. McKeegan wskazuje jednak na to, że w amerykańskich mediach od kilku lat trwa kampania mająca na celu zmianę wizerunku poligamistów. Pomóc w ich sprawie może m.in. emitowany przez telewizję HBO serial „Wielka miłość”, której bohaterami są członkowie poligamicznej rodziny. Podobną walkę poligamiści toczą również przed sądami w Kanadzie, w której uznano wcześniej prawo homoseksualistów do zawierania małżeństw.

Dla kochających najlepiej

Żadnych problemów z prokuratorem nie mają poligamiści w zamieszkanej w większości przez muzułmanów Malezji. Mężczyźni mogą tam legalnie i otwarcie poślubić do czterech kobiet. Od przyszłego roku mężowie, którzy najlepiej opiekują się swoimi kobietami, mają nawet dostawać od lokalnych władz pieniądze i upominki. – Zamierzamy nagradzać tylko tych mężczyzn, którzy troszczą się o swoje żony, dzieci i rodziców – przekonywała reportera AP Wan Ubaidah Omar, która jest odpowiedzialna za wprowadzenie systemu nagród.

Najlepsi poligamiści mają dostawać np. ramki na duże zdjęcia, dzięki czemu mogliby pokazywać krewnym i znajomym fotografię, na której zmieściła się cała rodzina. – Albo na przykład damy mężowi pewną kwotę pieniędzy, żeby mógł zabrać swoje żony i dzieci na wspólny obiad poza domem – mówi Wan Ubaidah Omar, która zachęca mężczyzn, aby poślubiali również wdowy i rozwódki. Szacuje się, że poligamiczne związki stanowią obecnie w Malezji ok. 5 proc. wszystkich nowych małżeństw. Malezyjskie aktywistki walczące o prawa kobiet żądają jednak wprowadzenia surowszych przepisów, które zniechęcałyby mężczyzn do związków poligamicznych. Przekonują bowiem, że wielożeństwo pogarsza sytuację życiową pierwszych żon i dzieci. Z kolei zwolennicy poligamii podkreślają, że zmniejsza ona ryzyko zdrad, a także zwiększa szanse na zamążpójście samotnych matek i byłych prostytutek.

Żyd z wieloma żonami?

Podobne argumenty wysuwają członkowie ortodoksyjnej organizacji żydowskiej Habayit Hayehudi Hashalem (Kompletne Żydowskie Gospodarstwo Domowe). Ich zdaniem zniesienie zakazu poligamii – przyjętego mniej więcej tysiąc lat temu przez niemieckiego rabina Gershoma – nie tylko ukróciłoby pozamałżeńskie skoki w bok i poprawiło morale izraelskie społeczeństwa, ale również znacznie zwiększyłoby szanse Żydów w demograficznej wojnie z Arabami. Zgoda na wielożeństwo miałoby bowiem pozwolić wielu samotnym kobietom, rozwódkom i wdowom na małżeństwo z Żydami i zwiększyć populację Izraela o około 10 proc.