Najpierw trzeba wycenić spadek zanim się go odrzuci

Do zmiany błędnej decyzji co do odrzucenia lub przyjęcia spadku nie wystarczy powołać się na błąd, ale trzeba wykazać się starannością w badaniu jego wartości.

Publikacja: 04.06.2024 20:00

Odrzucenie lub przyjęcie spadku - najpierw najlepiej go wycenić. Wyrok SN

Odrzucenie lub przyjęcie spadku - najpierw najlepiej go wycenić. Wyrok SN

Foto: Adobe Stock

To sedno najnowszego orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczącego nierzadkich przypadków błędnych decyzji co do zachowania wobec otrzymanego spadku.

Czytaj więcej

Od czego liczyć zachowek? Jest ważny wyrok Sądu Najwyższego

Brat go postraszył długami spadkowymi. Spadek odrzucił

Z takim problemem spotkał się P. w sprawie spadkowej po swym ojcu, który to spadek odrzucił po informacji, jaką na ten temat otrzymał od swojego przyrodniego brata.

P. wskazywał, że brat wprowadził go błąd, ponieważ powiedział mu, że ich ojciec zostawił duży dług w spółdzielni mieszkaniowej i po sprawdzeniu okazało się, że zalegał spółdzielni na kwotę 130 tys. zł, więc uznał, że to więcej niż wartość spadku.

Nie wiedział jednak, że ojciec miał jeszcze jakieś mienie, a zwłaszcza że był spadkobiercą po swoim kuzynie, i po doliczeniu tego mienia spadek nie tylko wystarczał na spłacenie długu w spółdzielni, ale jeszcze zostało ok. 250 tys. zł do podziału z bratem. Spadku jednak nie otrzymał, gdyż spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia (spadek przypadł bratu).

Zgodnie jednak z art. 1019 kodeksu cywilnego osoba, która odrzuciła (lub przyjęła) spadek pod wpływem błędu, może jednak uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia przed sądem.

P. wystąpił więc do sądu o przyjęcie i zatwierdzenie jego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego przez niego wcześniej oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu oraz przyjęcia oświadczenia o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Powołał się on na błąd co do wartości spadku.

Zabrakło staranności przy badaniu spadku

Sądy Rejonowy i Okręgowy w Krakowie wniosku P. nie uwzględniły, więc wniósł on skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, wskazując ogólnie na wadliwe zastosowanie przesłanek zastosowania błędu, w szczególności że sąd okręgowy nie rozważył, czy nie znajdował się on w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli ze względu na stan zdrowia (to jedna z przesłanek powoływania się na błąd określona w art. 82 kodeksu cywilnego).

Sąd Najwyższy skargi nie uwzględnił, wskazując, że w takiej sprawie spadkowej dla powołania się na błąd poprzeczka jest wyższa, dlatego że skutki przyjęcia spadku nie zamykają się wyłącznie w sferze prawnej spadkobiercy, lecz oddziałują silnie na stosunki prawne wielu innych osób.

To przemawia za uzależnieniem prawnej doniosłości błędu w zakresie zastosowania art. 1019 kodeksu cywilnego nie tylko od tego, aby dotyczył on treści przyjęcia spadku i był istotny, ale także od tego, aby nie stanowił następstwa niedołożenia przez spadkobiercę należytej staranności.

Kiedy błąd co do przedmiotu spadku?

– O błędzie co do przedmiotu spadku można zatem mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności spadkobiercy czy też, mówiąc inaczej, jest on usprawiedliwiony okolicznościami sprawy. Tymczasem postępowanie dowodowe ujawniło, że wnioskodawca nie poczynił będących w jego zasięgu starań w zakresie uzyskania informacji na temat wartości spadku, a jego stan zdrowia nie stał na przeszkodzie uzyskaniu tej wiedzy – wskazała w konkluzji uzasadnienia sędzia Agnieszka Piotrowska.

Sygnatura akt: I CSK 362/23

Opinia dla ' Rzeczpospolitej"

Rafał Wąworek adwokat

Wątpliwości moje budzi fakt, czy postanowienie Sądu Najwyższego prawidłowo ocenia podjęte przez skarżącego działania o ustalenie składu spadku z należytą starannością z uwzględnieniem kryterium przeciętnej świadomości społeczeństwa. W tej sprawie skarżący niewątpliwie działał pod wpływem błędu wywołanego przez inną osobę, tj. przyrodniego brata. Nie można jednak za każdym razem zakładać wprowadzania w błąd przez członka rodziny. Odnoszę więc wrażenie, że sędziowie przy wydaniu postanowienia posłużyli się kryterium wiedzy i praktyki profesjonalnej, nie zaś realiami przeciętnego człowieka. Orzeczenie stanowi ostrzeżenie, że sądowa ocena świadomości przy podejmowaniu decyzji prawnych przesuwa się w stronę ściśle profesjonalną.

Czytaj więcej

Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety

To sedno najnowszego orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczącego nierzadkich przypadków błędnych decyzji co do zachowania wobec otrzymanego spadku.

Brat go postraszył długami spadkowymi. Spadek odrzucił

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?