W życiu prawie każdego człowieka przychodzi moment zadumy nad tym, jakie dziedzictwo pozostawi po sobie otaczającym go bliskim, nie tylko w aspekcie metaforycznym, ale również czysto materialnym. Czas takiej zadumy nie musi wcale być skorelowany z wiekiem ani ze stanem zdrowia danej osoby, gdyż może stanowić po prostu przejaw przezorności i chęci uporządkowania zawczasu spraw, na które siłą rzeczy nie będzie się miało wpływu później.
Benjamin Franklin mawiał, że „Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”, i jakkolwiek żaden z tych tematów nie jest przyjemny, to znajomość przepisów prawa związanych z każdą z wymienionych kwestii stanowi wiedzę nieocenioną dla osoby chcącej świadomie dysponować zgromadzonym majątkiem. Tematyka niniejszego poradnika koncentruje się zaś na kwestiach związanych z pierwszym i mimo wszystko bardziej pewnym ze wspomnianych zagadnień, tj. na regulacjach prawnych rządzących dziedziczeniem, opisanych z perspektywy potrzeb osoby chcącej świadomie rozrządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci lub pozostawić jego podział obowiązującym przepisom ustawy.
Spadek
Chcąc rozmawiać o dziedziczeniu i związanych z nim zagadnieniach prawnych, należy rozpocząć od wyjaśnienia podstawowego pojęcia, którego istnienie stanowi przyczynę szerokiego i dokładnego uregulowania przez ustawodawcę zasad rządzących przejściem praw i obowiązków spadkodawcy na spadkobiercę na skutek śmierci pierwszego z wymienionych. Wspomnianym pojęciem jest spadek, który pozostawia po sobie, w większym lub mniejszym zakresie, co do zasady każdy człowiek, a którego istnienie determinuje konieczność określenia jego dalszych losów od momentu śmierci spadkodawcy.
Mimo że przepisy prawa posługują się wielokrotnie pojęciem spadku, nie został on formalnie zdefiniowany przez ustawodawcę. Bogate orzecznictwo sądów oraz poglądy doktryny prawa pozwalają jednak na zrekonstruowanie definicji spadku. Spadek stanowi więc wyodrębnioną masę majątkową, powstającą z chwilą śmierci spadkodawcy, do której należą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.
Aktywa i pasywa
W skład spadku mogą zatem wchodzić:
