Dobiega końca okres programowania 2004 – 2006. Był to czas, kiedy samorządy po raz pierwszy ubiegały się o środki z funduszy strukturalnych. Do końca 2006 roku podpisano ponad 9 tys. umów. Prawie 75 proc. gmin w Polsce zrealizowało projekty wsparte środkami unijnymi. Samym tylko gminom udało się pozyskać blisko 18 mld zł. Wszystkie samorządy dostały ponad 22 mld zł.
Teraz do wydania będzie jeszcze więcej. O ile we wcześniejszym okresie cała pula dla Polski wyniosła ok. 12 mld euro, to w latach 2007 – 2013 będzie to już 67 mld euro. Znaczna część tych pieniędzy trafi właśnie do samorządów.
Samorządy mogą szukać dofinansowania w kilku programach. Część z nich ma charakter ogólnokrajowy. Oznacza to, że projekty realizowane przy ich wsparciu będą mogły być wykonywane na terenie całego kraju. Największe z programów to „Infrastruktura i środowisko” oraz „Kapitał ludzki”. Część tego programu będzie realizowana bezpośrednio w województwach (w ramach tzw. komponentu regionalnego). Trzecim programem jest „Innowacyjna gospodarka”. Również w nim, mimo że skierowany jest głównie do przedsiębiorców, samorządy mogą znaleźć środki dla siebie. Dodatkowo w każdym województwie będzie wdrażany program regionalny. Stąd istnieje 16 regionalnych programów operacyjnych, opracowanych przez samorządy wojewódzkie. Specjalnie dla pięciu województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego przygotowano program „Rozwój Polski wschodniej”. Współpracując z zagranicznymi regionami, polskie samorządy mogą też sięgnąć do programów Europejskiej Współpracy Transgranicznej. Z kolei przy realizacji projektów o znacznej wartości, charakteryzujących się dużym stopniem komplikacji, samorządy mogą skorzystać z doradztwa ekspertów. Umożliwia to inicjatywa JASPERS. Przy udziale pracowników Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju można zarówno przygotować projekt na najwyższym poziomie, jak i skorzystać z kredytów udzielanych przez te instytucje. Pozwoli to zapewnić pieniądze na udział własny, jaki każdy wnioskodawca musi zagwarantować. Udział ten w latach 2007 – 2013 będzie mniejszy. Samorządy będą mogły otrzymać dofinansowanie w wysokości nawet 85 proc. kosztów. W latach 2004 – 2006 obowiązywał limit 75 proc.
Szanse rozwoju są naprawdę olbrzymie. Korzystając z różnych programów, samorządy mogą realizować szereg projektów. Od rozbudowy infrastruktury drogowej, komunikacyjnej, społecznej, poprzez ochronę środowiska, wspieranie przedsiębiorczości, szkolenia, doradztwo, służbę zdrowia, po informatyzację. Wybór najskuteczniejszej drogi oraz sposób wykorzystania tych środków zależy już tylko od przyjętej strategii, pomysłowości i chęci wykorzystania tych możliwości.
Władze samorządowe muszą pamiętać, że liczą się nie tylko projekty „twarde”, takie jak drogi czy oczyszczalnie ścieków. Trzeba wykorzystać również możliwości, jakie dają środki przeznaczone na edukację, doskonalenie kadr czy aktywizację mieszkańców. Każdy projekt z zakresu infrastruktury powinien stanowić tylko bazę i dawać szansę na nowe inwestycje i wzrost atrakcyjności regionu.