Ministerstwo ma kłopoty z konkursami o środki unijne

Kiedy na stronach Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pojawił się komunikat o zarzutach Komisji Europejskiej w sprawie niezgodności polskiego prawa z normami unijnymi, na instytucje, które rozdysponowują środki unijne, padł blady strach.

Niezgodność z dyrektywą 85/ 337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne spowodowała konieczność unieważnienia dotychczasowych wytycznych ministerstwa. To z kolei skutkowało podjęciem w niektórych województwach decyzji o przełożeniu konkursów o środki unijne lub ich zawieszeniu (np. w województwie warmińsko-mazurskim).

Zarzuty KE dotyczą w szczególności nieprawidłowego transponowania do polskiego porządku prawnego pojęcia „zezwolenia na inwestycję” oraz jego umiejscowienia w chronologii polskiego procesu inwestycyjnego. Konsekwencją tego może być przeprowadzanie oceny oddziaływania na środowisko na zbyt późnym etapie inwestycji. Tymczasem identyfikacja wszelkich możliwych zagrożeń dla środowiska związanych z daną inwestycją powinna, według prawa wspólnotowego, następować na jak najwcześniejszych etapach.

Ponadto Komisja wskazała na niezgodność z regulacjami unijnymi m.in. art 33, 37, 46 ust. 4a, 52 ust. 1d ustawy – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150).

Komisja przywiązuje ogromną wagę do przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko. Dlatego

konsekwencją sporu z nią w tej kwestii będzie brak akceptacji projektów finansowanych ze środków unijnych w całym okresie 2007 – 2013

.

Dla beneficjentów, którzy zrealizowaliby projekty, oznaczałoby to w praktyce brak refundacji poczynionych wydatków. Gdyby zaś środki te zostały wcześniej wypłacone, a okazałoby się, że kwestie środowiskowe związane z danym projektem zostały pominięte lub przeprowadzone niezgodnie z prawem unijnym, groziłoby to obowiązkiem ich zwrotu.

Artur Bartoszewicz z Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan podkreśla, że ochrona środowiska i zrównoważony rozwój to główne dziedziny unijnej polityki dotyczącej środowiska, której zasady muszą zachowywać wszyscy beneficjenci, chcący finansować swoje przedsięwzięcia z funduszy wspólnotowych.

Proces legislacyjny w Polsce jest dość długotrwały. Na szczęście konkursy i absorpcja środków unijnych będą się mogły rozpocząć jeszcze przed nowelizacją polskiego prawa, będącą reakcją na zarzuty KE.

W okresie przejściowym będą obowiązywały wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, które wskażą, jak stosując obecnie obowiązujące przepisy, realizować inwestycję bez łamania norm wspólnotowych.

Co istotne, takie rozwiązanie – jak podkreśla minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska – zostało zaakceptowane przez KE.

Ponadto wytyczne zostaną przygotowane we współpracy z Ministerstwem Środowiska. Dalszym etapem będzie nowelizacja dotychczasowych przepisów oraz uchwalenie nowej ustawy o uprawnieniach społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko i organach administracji odpowiedzialnych w tym zakresie (projekt powinien wkrótce trafić do uzgodnień międzyresortowych).

Zgodnie z informacjami MRR nowe wytyczne „w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych” powinny być gotowe na przełomie maja i czerwca. Wszystkie instytucje odpowiedzialne za przeprowadzanie konkursów mogą więc ponownie je ogłaszać.

Warto jednak ponownie zwrócić uwagę na brak spójności prawodawstwa krajowego i wspólnotowego. Jak wskazuje Artur Bartoszewicz, konsekwencje tego braku odczuliśmy już w prawie zamówień publicznych, a teraz ten sam problem dotknął środowisko. – To sygnał dla Sejmu, który musi poważnie potraktować sprawę niezgodności jako potencjalny obszar negatywnych skutków finansowych dla Polski – podkreśla ekspert Lewiatana.

Podobnie uważa Ewa Fedor z Konfederacji Pracodawców Polskich. Wskazuje, że już kilka miesięcy temu wiadomo było, jakie będą konsekwencje niewłaściwej implementacji przepisów UE. Od dawna też spodziewano się, że polskie regulacje zostaną zakwestionowane.

Proces powstawania wytycznych to ciąg konsultacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z Ministerstwem Środowiska, odbywających się także z udziałem Komisji Europejskiej. Od samego początku koncepcja poprzedzenia ustawy wytycznymi była uzgodniona z KE. Chciałabym wyraźnie podkreślić, że tekst wytycznych będzie w pełni spójny z powstającą ustawą o ochronie środowiska, nie ma więc ryzyka, że stosowanie ich spowoduje problemy w przyszłości. Wytyczne są tymczasowym drogowskazem, dzięki czemu będzie można śmiało przeprowadzać konkursy bez konieczności czekania na ustawę. Pani komisarz Danuta Hübner potwierdziła poparcie KE dla takiego rozwiązania, co wyraźnie oznacza zielone światło dla samorządów.