Gminy zarabiają na eksploatacji kopalin

[b][i]Odpowiada Michał Kubicz, radca prawny w kancelarii Gide Loyrette Nouel: [/i][/b]

Obowiązujące przepisy [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179908]ustawy z 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze[/link] dążą do zapewnienia podziału korzyści z eksploatacji kopalin pomiędzy zakłady górnicze, Skarb Państwa i lokalne społeczności w postaci jednostek samorządu terytorialnego. Służy temu instytucja wynagrodzenia z tytułu tzw. użytkowania górniczego (stanowiącego dochód Skarbu Państwa) oraz tzw. opłaty eksploatacyjne, z których część stanowi dochód gmin.

Opłaty eksploatacyjne stanowią formę parapodatku zbliżonego charakterem do opłat za korzystanie ze środowiska. Taki ich charakter podkreśla nawet sam szczegółowy podział wpływów z tego tytułu: poza gminami, 60 proc. wpływów z opłat eksploatacyjnych stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zresztą rządowy projekt nowego prawa geologicznego i górniczego jeszcze bardziej zbliża opłaty eksploatacyjne do opłat za korzystanie ze środowiska.

[b]Czy należy rozumieć opłaty eksploatacyjne jako formę rekompensaty za szkody w środowisku spowodowane działalnością kopalni?[/b]

Nie do końca. Przedsiębiorcy prowadzący zakłady górnicze odpowiadają za wyrządzoną szkodę (potocznie zwaną szkodą górniczą) na zasadach określonych w kodeksie cywilnym z pewnymi modyfikacjami wynikającymi z prawa geologicznego i górniczego. Innymi słowy, niezależnie od uiszczanych opłat eksploatacyjnych, powinni liczyć się z obowiązkami odszkodowawczymi za wyrządzone szkody górnicze. Ze sposobu podziału opłat eksploatacyjnych można wnosić, że mają one dwojaki cel:

– część stanowiąca dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna być przeznaczona na finansowanie badań budowy geologicznej Polski oraz gospodarkę złożami kopalin i wód podziemnych, albo na ograniczanie negatywnego wpływu górnictwa na środowisko, w tym np. działania rekultywacyjne,

– część przypadająca w udziale gminom nie ma specjalnego przeznaczenia – można ją więc uznać za wkład sektora górniczego w rozwój gmin, na terenie których działają zakłady wydobywcze.

Taki podział ma swoje uzasadnienie: trzeba pamiętać, że wydobywanie kopalin stanowi głęboką ingerencję w środowisko naturalne, zatem część korzyści z opłat eksploatacyjnych powinna być przeznaczona właśnie na szeroko rozumiane cele środowiskowe. Z drugiej strony dobrze, że gminy będące beneficjentem części opłat nie są w żaden sposób ograniczone sposobem ich wydatkowania. Stanowi to istotny bodziec ich rozwoju.

[b]Poza opłatami eksploatacyjnymi przepisy przewidują inne korzyści dla samorządów z tytułu działalności wydobywczej prowadzonej na ich terenie?[/b]

Trzeba pamiętać, że poza wydobywaniem kopalin, działalność wydobywcza wiąże się zazwyczaj z istotnym wpływem na inne sfery środowiska, z którym związane są odrębne opłaty. Mam na myśli ogromne ilości powstających ścieków, odpadów górniczych itp.

Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi skutkuje obowiązkiem uiszczenia opłat za korzystanie ze środowiska. Hałdy górnicze są składowiskami odpadów w rozumieniu ustawy o odpadach, a za składowanie odpadów na składowisku również należy uiścić opłaty. Różnica pomiędzy tymi opłatami a opłatami eksploatacyjnymi tkwi jednak w sposobie ich rozdziału oraz wydatkowania.