Kiedy radny uznany za kłamcę lustracyjnego może stracić mandat

W jednej z nadmorskich gmin trwa spór między wojewodą a radą gminy. Dotyczy on mandatu wójta, którego oświadczenie lustracyjne sądy I i II instancji uznały za nieprawdziwe. Wojewoda wezwał więc radę do podjęcia uchwały stwierdzającej, że mandat wójta wygasł. Ta odmawia, argumentując, że postępowanie w sprawie ciągle trwa. Wójt wniósł bowiem kasację do Sądu Najwyższego.

Wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) następuje wskutek utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów. Tak stanowi art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Z jej art. 3 zaś wynika, że bierne prawo wyborcze ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybieralności do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. Kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Z kolei ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw stanowi, że bierne prawo wyborcze nie przysługuje osobom, w stosunku do których jest prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów.

Z tego ostatniego wynika natomiast, że sąd, wydając orzeczenie stwierdzające złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, orzeka (obligatoryjnie) utratę prawa wybieralności w wyborach do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach powszechnych organu i członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego.

W konsekwencji uznać należy, że ten, kto został prawomocnie uznany za kłamcę lustracyjnego, traci mandat.

W wypadku orzeczeń wydawanych w toku postępowań lustracyjnych ustawa o ujawnieniu treści dokumentów stanowi, że prawomocnym jest orzeczenie wydane w II instancji. Rada może podjąć uchwałę stwierdzającą, iż mandat wójta kłamcy lustracyjnego wygasł po otrzymaniu tego wyroku. Ustawa lustracyjna daje możliwość wniesienia kasacji od takiego orzeczenia.

– Rozpatruje ją Sąd Najwyższy, który może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jeżeli uzna skargę za uzasadnioną – wyjaśnia adwokat Michał Pratkowski.

Dlatego najrozsądniejszym dla rady rozwiązaniem jest wstrzymanie się z podjęciem uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta uznanego za kłamcę lustracyjnego do czasu rozpoznania kasacji. Zwłaszcza że termin, w którym SN powinien to uczynić, nie jest długi – wynosi trzy miesiące od daty wniesienia kasacji.

Gdyby jednak rada pospieszyła się i podjęła uchwałę w sprawie wygaśnięcia mandatu wójta przed rozpatrzeniem kasacji przed SN, wójt może taką uchwałę zaskarżyć do sądu administracyjnego. W takiej sytuacji wygaśnięcie jego mandatu nastąpi z dniem uprawomocnienia wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę.

Opinie

prof. Andrzej Szewc, z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

Jednym ze skutków wyroku lustracyjnego jest zakaz obejmowania określonych funkcji publicznych przez czas w nim oznaczony. W stosunku do osoby piastującej taką funkcję (np. burmistrza) w chwili uprawomocnienia się wyroku wchodzi on w życie z dniem doręczenia wyroku podmiotowi właściwemu w sprawie pozbawienia osoby lustrowanej pełnienia funkcji publicznej (rada). Pracownikiem samorządowym (np. burmistrzem) może być jedynie osoba korzystająca z pełni praw publicznych. Orzeczenie środka karnego w postaci zakazu piastowania funkcji publicznej sprawia, że burmistrz tego warunku nie spełnia. A nie mogąc być zatrudnionym, nie może piastować urzędu. Przewodniczący rady gminy powinien mu zatem niezwłocznie wydać świadectwo pracy, gdyż stosunek pracy takiego burmistrza wygasł z mocy prawa.