Apteki: kiedy i która pełni dyżur w nocy, w niedzielę, święta

Rada Miejska w Wałbrzychu podjęła uchwałę w sprawie określenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych działających na terenie miasta.

- Podjęta przez radnych uchwała nie określa godzin pracy aptek w święta i inne dni wolne od pracy, co stanowi wystarczający powód do jej uchylenia - mówi Aleksander Marek Skorupa, wojewoda dolnośląski. - Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika bowiem, że upoważnienie rady powiatu do ustalania rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych ma spełniać dwa podstawowe zadania: po pierwsze rozkład czasu pracy aptek powinien być dostosowany do potrzeb ludności. A po drugie zapewniać dostęp do aptek także w porze nocnej, niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy - podkreśla wojewoda.

W ocenie wojewody uchwalony przez radę powiatu rozkład godzin pracy aptek powinien być dostosowany do bieżących, codziennych potrzeb ludności, co wiąże się z zapotrzebowaniem społeczności lokalnej na powszechne, wykonywane przez apteki ogólnodostępne usługi, świadczone w zwykłych warunkach. - Ustalając godziny pracy aptek w normalnych, codziennych warunkach należałoby zatem uwzględnić takie okoliczności, jak: liczba ludności oraz skupiska mieszkańców na danym terenie, zagęszczenie zabudowy mieszkaniowej, podział miejscowości na osiedla, liczba i układ placówek aptecznych na danym obszarze - wyjaśnia wojewoda Skorupa.

Z drugiej zaś strony przy planowaniu i ustalaniu rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych nie można pomijać sytuacji nadzwyczajnych, których częstotliwości występowania nie sposób przewidzieć. Trzeba mieć bowiem na uwadze także przypadki szczególne, niezwiązane bezpośrednio z zaspokajaniem zwykłych, codziennych potrzeb w zakresie zaopatrzenia w leki. - Chodzi tu mianowicie o zapewnienie dostępności świadczeń aptecznych w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy, a więc wówczas, gdy nie funkcjonują apteki, a zaistnieje konieczność niezwłocznego podania leku choremu - podkreśla wojewoda.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 3 października 2006 r. wskazał, że z art. 94 ust. 1 Prawa farmaceutycznego można wyprowadzić wniosek, że ustawodawca rozróżnia rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych w zwykłych warunkach oraz w sytuacjach nadzwyczajnych. W pierwszym przypadku racjonalne uzasadnienie znajduje kryterium rzeczywistych potrzeb ludności, które trzeba uwzględniać przy ustalaniu godzin pracy aptek, dążąc do optymalnego zaspokojenia oczekiwań społeczności lokalnej. Inaczej rzecz się przedstawia, gdy chodzi o sytuacje wyjątkowe, wskazane w drugiej części zdania zawartego w art. 94 ust. 1 Prawa farmaceutycznego W wymienionych tam przypadkach pierwszorzędnym kryterium przy rozkładzie godzin pracy aptek ogólnodostępnych w porze nocnej, w niedziele, święta i dni wolne od pracy staje się, według ustawy, zapewnienie dostępności świadczeń aptecznych w niecodziennych, nadzwyczajnych warunkach, w których nie sposób ? wbrew sugestii strony skarżącej ? zbadać zapotrzebowania na usługi nocne czy świąteczne, skoro nie można przewidzieć prawdopodobieństwa pojawienia się nagłej choroby czy zaistnienia innego zdarzenia zagrażającego zdrowiu lub życiu człowieka (sygn. akt III SA/Wr 185/06).

- Istotne jest zatem takie rozłożenie obowiązku pełnienia przez apteki ogólnodostępne dyżurów nocnych i świątecznych, by przede wszystkim lokalna społeczność powiatu i gmin miała stworzone możliwości, jak najlepszego i najszybszego skorzystania z niezbędnej pomocy wówczas, gdy nie obowiązuje normalny, powszedni czas pracy aptek, a zaistnieje nadzwyczajna, trudna do przewidzenia potrzeba podania leku - mówi Aleksander Marek Skorupa.

Podobne stanowisko w sprawie zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 grudnia 2011 r., wskazując, że z redakcji art. 94 ust. 1 Prawa farmaceutycznego wynika, że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności oraz zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy (sygn. akt II GSK 1338/10).

W konsekwencji wojewoda dolnośląski stwierdził że wałbrzyscy radni podjęli uchwałę z istotnym naruszeniem art. 94 ust. 1 Prawa farmaceutycznego oraz art. 87 ust. 2 Konstytucji, w związku z art. 13 pkt 2 i art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, a tym samym jej nieważność (rozstrzygnięcie nadzorcze z 31 stycznia 2013 r. sygn. akt NK-N6.4131.1071.2012.JK8).

Zgodnie z art. 94 ust. 2 Prawa farmaceutycznego rada powiatu, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego, określa rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie, w drodze uchwały. Natomiast z ustępu 1 omawianego artykułu wynika, że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność do świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy.

Z art. 87 ust. 2 Konstytucji wynika, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Natomiast ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych wskazują, w jaki sposób uchwały gminnych (powiatowych) rad powinny zostać prawidłowo opublikowane, aby zawarte w nich przepisy stały się powszechnie na danym terenie obowiązującym prawem (art. 13 pkt 2 i art. 4 ust. 1 ustawy).