Wynika to z tak zwanej zasady prawidłowej gospodarki. Organy publiczne, gospodarując nieruchomościami, muszą bowiem być z jednej strony obiektywne i dążyć do powiększania dochodów, ale z drugiej realizować różne zadania własne. Dobrze jest wiedzieć, kiedy można nabyć nieruchomość publiczną w znacznie prostszej i wygodniejszej drodze bezprzetargowej.
Otóż „zbycie nieruchomości" jest pojęciem szerokim, oznacza nie tylko samą sprzedaż. I tak zamiana lub darowizna nieruchomości publicznej nie wiąże się z koniecznością zachowania przetargu. Trudno byłoby zresztą w takich przypadkach przetarg zrealizować. Trzeba pamiętać, że decyzja o dokonaniu zamiany lub darowizny należy do gminy i nie zawsze można ją łatwo do takich działań przekonać.
Trochę podobnie będzie w innym przypadku. Jeżeli przedsiębiorca jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości, może zwrócić się do właściciela (podmiotu publicznego) o jej zbycie na jego rzecz. W pewnych sytuacjach może tego skutecznie żądać, ale zawsze, gdy np. władająca nieruchomością gmina na to się zdecyduje – będzie mógł ją nabyć w trybie bezprzetargowym. Znów trudno byłoby zaproponować w tym przypadku odmienne rozwiązanie i wyobrazić sobie, że do przetargu startuje aktualny użytkownik wieczysty i inny, zewnętrzny podmiot. Zbliżona sytuacja nastąpi, gdy podmiot publiczny dysponuje jedynie udziałem w ramach współwłasności nieruchomości. Wówczas może zbyć udział innemu współwłaścicielowi. Nie jest to jednak jego obowiązek. Jeżeli nie chce zbyć udziału współwłaścicielowi, może sprzedać go komuś innemu. Wtedy jednak musi zorganizować przetarg.
Inna forma bezprzetargowego zbycia nieruchomości występuje, gdy nieruchomość ma stanowić wkład niepieniężny (czyli aport) do spółki lub też wyposażenie nowo powstałej państwowej, samorządowej osoby prawnej, czy też fundacji. Tak więc tryb bezprzetargowy wystąpi, gdy podmiot publiczny będzie chciał w jakiś, nawet pośredni sposób, włączyć się do prowadzenia działalności gospodarczej albo też tworzyć (współtworzyć) inne jednostki ze zdolnością do czynności prawnych.
Można dodać jeszcze kilka innych przypadków, gdy nieruchomości publiczne mogą być zbywane uprzywilejowanym podmiotom. Tak jest w przypadku partnera w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, podmiotu zarządzającego specjalną strefą ekonomiczną, inwestora realizującego budowę obiektu energetyki jądrowej, terminalu lub sieci przesyłowej.
W stosunku do nieruchomości państwowych wojewoda, a samorządowych – odpowiedni organ stanowiąco-kontrolny (rada gminy) może uchylić tryb przetargowy zbycia nieruchomości również, gdy zbycie następuje na rzecz osoby, która dzierżawi nieruchomość na podstawie umowy zawartej co najmniej na dziesięć lat, jeżeli została ona zabudowana na podstawie pozwolenia na budowę.
Maciej J. Nowak radca prawny
